________________
सुदर्शिनी टीका अ. २ सू० १५ मृषावादिनां नरकादिप्राप्तिरूपफल निरूपणम् २५१ 'क्लिश्यन्तः = सन्तप्यमाना अतएव 'अच्चतविउलदुक्खसयसंपलित्ता ' अत्यन्त विपुलदुःखशत संप्रदीप्ताः = अत्यन्तं विपुलानि विशालानि यानि दुःखशतानि तैः सम्प्रदीप्ताः - प्रतप्ताः = ' उवलभंति' उपलभन्ते= प्राप्नुवन्ति 'नेवसुहं' नैवसुखं ' नेवनिव्वुई ' नैव निर्वृतिं = मनः स्वास्थ्यं, किन्तु दुःखमेवानुभवन्तीति भावः । एवं मृषावादफलमुक्तम् ।। सू० १५ ।।
उठाते हुए (अच्चतविउलदुक्ख सय संपलित्ता ) बहुत अधिक कठिन से कठिन सैकड़ों दुःखों से सन्तप्त बने हुए ये लोग (नेवसुहं) न तो कभी सुख पाते हैं और ( नेवनिव्वुई ) न कभी निर्वृति- मनः स्वास्थ्य - शांति को ( उवलति ) पाते हैं अर्थात् रातदिन दुःख भोगा करते हैं। इस प्रकार यह मृषावाद का फल कहा है ।
भावार्थ - मृषावाद का फल स्पष्ट करते हुए सूत्रकार कहते हैं किमृषवादीजन कभी भी अपने जीवन में सच्ची सुखशांति नहीं पा सकते हैं । ये मृषावाद से उपार्जित पापकर्म के उदय से मरकर तिर्यच एवं नरकगतिके अत्यंत कठिन दुःखोंको भोगा करते हैं । तिर्यच योनिमें रहने वाले जीवों की आयु उत्कृष्ट तीन पल्य की वनस्पति की अपेक्षा अनंतकाल की और नरक में रहने वाले जीवों की उत्कृष्ट तेतीस सागर प्रमाण है । इतने काल तक वहां रहकर कष्ट परम्पराओं का अनुभव वे करते रहते हैं । फिर भी जो पाप कर्म भोगने से अवशिष्ट रहता है उसे वे वहां से निकलकर किसी तरह भी मिली हुई मनुष्य पर्याय में भोगते हैं । यहां जो इन्हें मनुष्य पर्याय प्राप्त होती है वह बिलकुल जघसंता " અનેક કટે સહુન કરતા " अच्चतवि उलदुक्खसयसं पलित्ता धन वधारे आशमां आशं सेडो हुः जोथी दुःखी मनेला ते दो। “नेवसुह " " ही पशु सुख प्राप्त उरतां नथी " नेव निव्वुई ” કે કદી પણ નિવૃત્તિ મનની શાન્તિ " उवलभंति " અનુભવતા નથી. એટલે કે દિનરાત દુઃખ ભાગવ્યા કરે છે, આ પ્રકારનું મૃષાવાદનું ફળ કહેલ છે.
ભાવા-મૃષાવાદનું ફળ બતાવતા સૂત્રકાર કહે છે કે-મૃષાવાદી વ્યક્તિ પેાતાના જીવનમાં કદી પણ સાચાં સુખ શાંતિ પામી શકતા નથી. તેઓ મૃષાવાદથી ઉપાર્જિત પાપકર્મોના ઉદયથી મરીને તિર્યંચ અને નરકગતિનાં અત્યંત કઠિન દુઃખા ભાગળ્યાં કરે છે. તિય ચ ચેાનિમાં જન્મ પામતા જીવનું આયુષ્ય ઉત્કૃષ્ટ ત્રણ પલ્યનું અને વનસ્પતિની અપેક્ષાએ અનંતકાળનું અને નરકની અપેક્ષાએ ઉત્કૃષ્ટ તેત્રીસ સાગર પ્રમાણનું હાય છે. એટલા સમય ત્યાં રહીને તેઓ કષ્ટ પર પરાઓને સહન કરે છે, ત્યાર પછી પણ જે પાપકમાં ભાગવવાનાં
શ્રી પ્રશ્ન વ્યાકરણ સૂત્ર
"
