________________
सुदर्शिनी टीका अ० १ सू० ४५ दुःखप्रकारनिरूपणम्
१४७ अनलश्चः अनिलश्चेत्यनलानिलौ तयोः अग्निवाय्वोः विविधैः शस्त्रैः स्वकायपरकायोभयकायलक्षणैः घट्टनम् उपहननम् , अनेन-अग्निवायवोर्वेदना दर्शिता। तत्रअग्नेः स्वकायशस्त्रं करीपाग्नेः काष्ठाग्निः, परकायशस्त्रं धूलिजलादिकम् । उभयकायशस्त्रम्-प्रज्वलत्करीषादिकम् । वायोः स्वकायशस्व-पूर्वदिग्वायोः पश्चिमदिग्वायुः, इत्यादि रूपम् , परकायशस्त्रम् अग्न्यादिकम् , उभयकायशस्त्रम् अग्निस. न्तप्तवायुः-दृतिगतमिश्रवायुश्च, इत्यादिरूपम् । अचित्तमुखवातभृतः सन् दवरकेण गाढबद्धमुखो नद्यादिजले प्लाव्यमानो दृतिर्यावत् क्षेत्रतः प्रथमं हस्तशतं गच्छति तदवधि तद्गतो वायुरचित्त एव, तत ऊर्ध्व द्वितीयहस्तशतपर्यन्तं मिश्रो भवति, जो क्रिया है इसका नाम चलाना है । पानी को एकत्रित करके कुए, तडाग आदि में रोक देना इसका नाम रोधन है। ऐसी क्रियाओं से अप्काय को वेदना होती है । ( अणलानिल विविह सत्यघट्टण ) अग्निकाय और वायुकाय के वेदना के कारण स्वकाय, परकाय और उभयकाय विविधशस्त्र हैं । इनसे इनकी विराधना होती है । अग्नि का-करीष की अग्नि का काष्ट की अग्नि स्वकायरूप शस्त्र है धूलि एवं जल आदि परकायरूप शस्त्र है, एवं प्रज्वलित करीष आदिक उभयकायरूप शस्त्र हैं। वायुका-पूर्वदिशा संबंधी वायु का पश्चिमदिशा संबंधी वायु स्वकाय शस्त्र है, अग्नि आदिक परकायशस्त्र हैं तथा अग्नि संतप्त वायु और मशक के भीतर रही हुई वायु ये उभयकायशस्त्र हैं। अचित्त मुख की वायु से भरा हुआ तथा डोरे से जिसका मुखबंद कर दिया गया है ऐसी दृति (मशक) जिस स्थानसे नदी के जल में छोडी जाती है वहां से लेकर तैरती
છે. પાણીને એકત્ર કરીને કૂવા, તળાવ આદિમાં રોકી લેવાની ક્રિયાનું નામ 'रोधन' छ तेवी यामाथी मायने वेहना थाय छे. “ अणलाणिल-विविह सत्थघट्टण" मनिय भने वायुआयने वेहनाना ॥२॥ २१४ाय, ५२४14 भने ઉભયકાય વિવિધ શસ્ત્રો છે. તેમના વડે તેમની વિરાધના થાય છે અગ્નિનું કરીષની અગ્નિનું કાષ્ટની અગ્નિ સ્વાયરૂપ શસ્ત્ર છે, ધૂળ અને જળ આદિ પરકાયરૂપ શસ્ત્ર છે, અને પ્રજવલિત કરીષ આદિ ઉભયકાયરૂપ શસ્ત્ર છે. વાયુનું પૂર્વદિશાના વાયુનું પશ્ચિમ દિશાને વાયુ સ્વાય શસ્ત્ર છે, અગ્નિ આદિ પર કાય શસ્ત્ર છે, તથા અગ્નિથી સંતપ્ત વાયુ અને મશકની અંદર રહેલ હવા તે ઉભયકાય શસ્ત્ર છે. અચિત્ત વાયુથી ભરેલ તથા દેરીથી જેનું મુખ બંધ કરી દેવામાં આવ્યું છે એવી મશક જે જગ્યાએથી નદીના પાણીમાં છૂટી મૂકવામાં આવે છે ત્યાંથી શરૂ કરીને તરતી તરતી જ્યારે સે હાથ આગળ નીકળી
શ્રી પ્રશ્ન વ્યાકરણ સૂત્ર
