________________
सुदर्शिनो टोका अ० १ ० १३ पृथिवीकायहिंसाकारणनिरूपणम् ६३
अथ पूर्व पृथिवीकायहिंसाकारणान्याह-'करिसण' इत्यादि। मूलम्-करिसण-पोक्खरणी-वावि-वप्पिण-कूव सर-तलाग-चिइ चेइय-खाइय-आराम-विहार-थूम-पागार-दार-गोउर अट्टालगचरिया सेउ-संकम-पासाय-विकप्प-भवण-घर-सरण लयण आवणवेइय-देवकुल-चित्त-सभा-पवा-आययण-आवसह-भूमिघर-मंडवाणकए-भायणभंडोवगरणस्स य विविहस्स य अहाए पुढवि हिंसति मंदबुद्धिया ॥ सू० १४ ॥
टीका-'करिसण' इत्यादि । 'करिसण' कर्षण कृषिः 'पोक्खरिणी' पुष्करिणी =समचतुष्कोणा कमलकाननकान्तिकमनिया पयःपूरपूरितपातालकुक्षितला नानाविधचित्रविचित्रपतत्त्रिकुलकूजितपुनितपुलिनमण्डलमण्डनसुरम्या, 'वावि '
१ 'केयारो वप्पिणं वप्पो' इति 'पाइअलच्छीनाममाला'।
भावार्थ-जो आत्मबोध से विकल प्राणी हैं वे स्थावर और उस जीवों की नाना प्रकार के प्रयोजनों के वशवर्ती होकर विराधना करते हैं । पृथिवीकाय आदि स्थावर जीव हैं, क्यों कि इनके स्थावर नामकर्म का उदय है। द्वीन्द्रियादिक त्रस जीव हैं, क्यों कि इनके त्रस नामकर्म का उदय है। इसी कारण से स्थावर जीव अपनी इच्छानुसार एक स्थान से दूसरे स्थान पर चल फिर नहीं सकते हैं । त्रस जीव अपनी इच्छानुसार चल फिर सकते हैं ॥ सू०१३ ॥ ___ अब सूत्रकार उन कारणों को कहते हुए प्रथम पृथिवीकाय की हिंसा के कारणों को कहते हैं-'करिसणपोक्खरिणी' इत्यादि । ___टीकार्थ-(करिसण) कृषि-खेती के निमित्त, (पोक्खरिणी) पोक्ख.
ભાવાર્થ-જે પ્રાણીઓ આત્મબોધથી રહિત છે તેઓ સ્થાવર અને ત્રસ જીની અનેક પ્રકારના પ્રયજનથી દેરાઈને હિંસા કરે છે. પૃથિવીકાય આદિ સ્થાવર જીવ છે, કારણકે તેમના સ્થાવર નામકર્મને ઉદય થયો હોય છે. દ્વીન્દ્રિયાદિક ત્રસ જીવ છે, કારણકે તેમના ત્રસ નામકર્મને ઉદય થયે હોય છે. એ જ પ્રમાણે સ્થાવર જીવ પોતાની ઈચ્છા પ્રમાણે એક જગ્યાએથી બીજી જગ્યાએ જઈ શકતા નથી. ત્રસજીવ પિતાની ઈચ્છા પ્રમાણે હરીફરી શકે છે. સૂ. ૧૩
હવે સૂત્રકાર તે કારણોને બતાવતા પ્રથમ પૃથિવીકાયની હિંસાનાં કારણે आपछ-करिसणपोक्खरिणी" छत्या.
--"करिसण" कृषि-भती निमित्त “पोक्खरिणि" परिoll
શ્રી પ્રશ્ન વ્યાકરણ સૂત્ર
