________________ उपासकदशास्गे आहारो गत्तसकारो, बंभचेरं तहा पुणो / अव्वाचारोत्ति तब्भेया चउरो परिकित्तिया // 3 // एिएवि दुविहा धुत्ता, देसओ सव्वओ तहा / कहेमि लक्खणं एसिं, सब्वेसिं च पिहू पिहू // 4 // आहारो गात्रसत्कारो ब्रह्मचर्य तथा पुनः / अव्यापार इति तद्वेदाचत्वारः परिकीर्तिताः // 3 // एतेऽपि द्विविधा उक्ता देशतः सर्वतस्तथा / कथयामि लक्षणमेषां सर्वेषां च पृथक् पृथक् // 4 // निवसनमुपवास इति पोषधोपवासः। एतत्तु व्युत्पत्तिमात्रमस्य प्रवृत्तिनिमित्तत्वं त्वाहारादिचतुष्टयपरित्याग एवेति ध्येयम् / अष्टमीचतुर्दश्यमावास्यापूर्णिमामु पर्वतिथिषु व्रताऽऽचरणाद्वैशयेन धर्मपुष्टिः संपद्यते इत्यासु तिथिषु यदुपवसनं तदित्यर्थः / अयं च-आहार-शरीरसत्कारत्याग-ब्रह्मचर्याऽव्यापारभेदाचतुर्दा, एते चत्वारो द्विधा-देशतः सर्वतश्च, तत्र-आचामाम्लादिकरणं देशत आहारः, चतुर्विहैं। अथवा इसी व्युत्पत्तिके अनुसार अष्टमी आदि पर्वतिथियोंको भी पोषध कहते हैं / उनमें आहार आदिका त्यागरूप गुणको धारण करके निवास करना पोषधोपवास है / यह अर्थ तो व्युत्पत्तिजन्य है, इसका प्रवृत्ति-अर्थ है आहार-आदि-चतुष्टयका परित्याग करना / तात्पर्य यह कि अष्टमी, चतुर्दशी, अमावास्या और पूर्णमासी, इन पर्व-दिनों में इस व्रतका आचरण करनेसे धर्मकी अधिक पुष्टि होती है, इसलिए इन दिनोंमें उपवास करना पोषधोपवास है / यह चार प्रकारका है-(१) आहार त्याग,(२)शरीर-सत्कार-त्याग,(३) ब्रह्मचर्य और (4) अव्यापार / इन चारोंके दो-दो भेद हैं-एकदेशसे और सर्वदेशसे / (1) आंपिल વ્યુત્પત્તિને અનુસરીને આઠમ આદિ પર્વતિથિને પણ પિષધ કહે છે. એ તિથિઓમાં આહાર આદિના ત્યાગરૂપ ગુણને ધારણ કરીને નિવાસ કરવો એ પિષધપવાસ છે. એ અર્થ તે વ્યુત્પત્તિજન્ય છે, એને પ્રવૃત્તિ-અર્થ છે આહાર–આદિ–ચતુષ્ટયને પરિત્યાગ કરે છે. તાત્પર્ય એ છે કે આઠમ, ચૌદશ, અમાસ અને પૂનમ, એ પર્વદિનેમાં એ વ્રતનું આચરણ કરવાથી ધર્મની અધિક પુષ્ટિ થાય છે, માટે એ દિવસેમાં ઉપવાસ કરે એ પિષધપવાસ છે. એ ચાર પ્રકાર છે:- (1) આહારत्यान, (2) शरीर-सा२-त्याग, (3) प्राययं मन (4) अव्यापा२. मे थाना પુનઃ બબ્બે ભેદ છે –એકદેશે કરીને અને સર્વ કરીને. (1) આયંબિલ આદિ ઉપાસક દશાંગ સૂત્ર
