________________
अनगारधर्मामृतवर्षिणी टीका अ० १६ द्रौपदी चर्चा
३६१
तद् द्विविधम्- (१) आगमतः = आगममाश्रित्य (२) नोआगमतः = आग
माभावमाश्रित्य |
आगमतो भावावश्यकमाह
" से किं तं आगमओ भावावस्तयं ? आगमओ भावावस्सयं जाणए उवउत्ते, सेतं आगमभ भावावस्सयं " ( अनुयोग० )
अथ किं तदागमतो भावावश्यकम् ?, उत्तरमाह - " ज्ञायक उपयुक्त ,, आगमतो भावावश्यकम् ।
अयमर्थः - आवश्यक पदार्थज्ञस्तजनितसंवेगेन विशुध्यमानपरिणामस्तत्र चो पयुक्तः साध्वादिरागमतो भावावश्यकम् अत्रावश्यकार्थज्ञानरूपस्यागमस्यात्र
-
क्रिया के अनुभव से उपलक्षित शचीपनि भाव इन्द्र कहा जाता है । इसी प्रकार जो आवश्यक रूप क्रिया के अनुभवसे युक्त है वही आत्मा भावावश्यक कहलाता है। भावरूप जो आवश्यक है वह, अथवा भाव को आश्रय करके जो आवश्यक है वह भावावश्यक है ।
यह भाव आवश्यक भी दो प्रकार का है- १ आगम की अपेक्षा भाव आवश्यक और दूसरा नो आगम की अपेक्षा भाव आवश्यक । इनमें " ज्ञायकः उपर्युक्तः आगमतो भावावश्यकं " ज्ञायक उपयुक्त आत्मा आगम की अपेक्षा से भाव आवश्यक माना गया है । आवइयकरूप पदार्थ का जो ज्ञाता है उसका नाम ज्ञायक है । आवश्यकरूप पदार्थ के ज्ञान से जनित संवेग द्वारा विशुद्ध हुए परिणामों का नाम उपयोग है । इस उपयोग से विशिष्ट जो साधु आदि जन हैं वे आगम की अपेक्षा से भाव आवश्यक हैं। क्यों कि इनमें आवश्यकरूप पदार्थ
વથી ઉપલક્ષિત શચીપતિ ભાવ ઇન્દ્ર કહેવાય છે તેમજ જે આવશ્યકરૂપ ક્રિયાના અનુભવથી યુક્ત છે તે આત્મા ભાવાવશ્યક કહેવાય છે. ભાવરૂપ જે આવશ્યક છે તે અથવા ભાવને આશ્રય કરીને જે આવશ્યક છે તે ભાવાવશ્યક છે.
આ ભાવ આવશ્યક પણ એ પ્રકારને છે-૧, આગમનની અપેક્ષા ભાવ आवश्य भने २, नो भागभननी अपेक्षा भाव आवश्य सेभनामां "ज्ञायकः उपयुक्तः आगमतो भावावश्यकं " ज्ञाय उपयुक्त आत्मा मागभनी अपेक्षाथी ભાવ આવશ્યક માનવામાં આવ્યે છે. આવશ્યકરૂપ પદાના જે જ્ઞાતા છે તેનું નામ ગાયક છે. આવશ્યકરૂપ પદાના જ્ઞાનથી જનિત સ ંવેગડે વિશુદ્ધિ પામેલા પરિણામેનુ નામ ઉપયેગ છે. આ ઉપયાગથી વિશિષ્ટ જે સાધુ વગેરે લેાકેા છે તેઓ આગમની અપેક્ષાથી ભાવ આવશ્યક છે. કેમકે તેઓમાં આવ
શ્રી જ્ઞાતાધર્મ કથાંગ સૂત્ર ઃ ૦૩
