________________
ज्ञाताधर्मकथाङ्गसूत्रे अर्थादेतदवलम्बनैव सर्वस्यापि कुटुम्बस्यावस्थानम् — पमाणे ' प्रमाणम् प्रत्यक्षादि प्रमाणवद् वस्तुतत्वप्रतिबोधकः 'आहारे' आधारः-आधारवत् कुटुम्बादीनामाश्रयः 'आलंबणे' आलम्बनं रज्वादिवत् विपद्गर्तपतज्जनोद्धारकतयाऽवलम्बनम्. ' चक्खु' चक्षुः नेत्रं तद्वत् सकलार्थप्रदर्शकः, यदुक्तं ( मेधिः प्रमाणमाधारः आलम्बनं चक्षुरिति । तदेव स्पष्टबोधार्थमौपम्यवाचिभूतशब्दसंमेलनेन पुनरावर्तयति मेधिभूतः इत्यादि, यावदिति -- यावच्छब्देन ( पमाणभूए आहारभूए आलंबणभूए चक्खूभूए ) इत्येषां संग्रहो बोध्यः अर्थतः पुनरुक्तिदोष वारणं तु पूर्वत्र मेधिरिति आरोपित मेधित्ववानित्याद्यर्थेन बोध्यम् । सबाजव डावए ' सर्व कार्यवर्धक:- सर्वेषा कार्याणां, वर्धका सम्पादकोऽस्मि. तं' तद् प्रमाणरूप हूँ। बीहि कव आदिके कणों को मर्दन करने के लिये पशु जिस स्तंभ में बांधे जाते हैं उसका नाम मेधी है । मेधी के सहारे से जिस तरह पशुओं का अवस्थान रहता है उसी तरह उसके सहारे से समस्त कुटुंबका अवस्थान था इसलिये इसे मेधीरूप कहा गया है। प्रत्यक्ष आदि प्रमाण जैसे वस्तुतत्व के प्रतिबोधक होते हैं उसी तरह यह भी सब के लिये वस्तु का वास्तविक स्वरूप समझा दिया करता था अतः इसे प्रमाण रूप प्रकट किया है । मैं ही कुटुम्ब आदिका आश्रय भूत हू, रज्ज्यादिक की तरह विपत्तिरूप खड्डे में पतित जनो का उद्धारक होनेके कारण मैं उनका अवलंबन रूपहूँ। - चक्षु जिस प्रकार सामने के पदार्थ का यथार्थ प्रकाशन करता है उसी तरह यह भी मनुष्यों को राय लेने पर वास्तविक वस्तु के रहस्य से परिचित्त करा देता था। अतः इसे यहां चक्षुरूप कहा गया है इसीलिये ( चक्खु मेढीभूए जाव सव्वकज्जवड्डावए ) मेधि प्रमाण, બળદે જે થાંભલાને બાંધવામાં આવે છે. તેનું નામ મેધી છે. ધી જેમ પશુઓને માટે ખાસ કેન્દ્રરૂપમાં રહેલે આધાર હોય છે તેમજ તેપણ બધાને માટે મેથી રૂપ હતે પ્રત્યક્ષ વગેરે પ્રમાણે જેમ વસ્તુના તત્ત્વને બતાવનારા હિોય છે તેમજ ધન્યસાર્થવાહ પણ બધાને દરેકે દરેક વસ્તુનું સાચું સ્વરૂપ સમજાવતું હતું. તેથી તેને પ્રમાણ કહ્યો છે. કુટુંબને હું જ આશરો છું. હું જ ઉંડા ખાડામાં પડેલા માણસોને દોરીની જેમ ઉદ્ધારક છું એથી હું તેમના માટે અવલંબન (આધાર) રૂપ છું. ચક્ષુ જેમ સામેની વસ્તુને પ્રકાશિત કરે છે. તેમજ તે પણ સલાહ માટે આવેલા માણસોને વસ્તુના साया २४स्यथी १४५ ४२ते। हता. सेटमा भाट (चक्खुमेढीभूए जाव सवकज्जवविए) भघि प्रमाण माघार मामन सने यक्षु मा पहानी
શ્રી જ્ઞાતાધર્મ કથાંગ સૂત્રઃ ૦૨
