________________
६५८
ज्ञाताधर्मकथाङ्गसूत्रे निच्च तत्थे. निच्चं तसिए, निच्चं परमसुहसबद्ध नरगः' इत्येतेषां सं ग्रहः, तत्र-'गंभीर' गम्भीरः प्रचुरः 'लोमहरिसे' रामहर्षः भयजनितरोमांची यस्य सः, 'भीमे' भीमा भयङ्करः, अत एव 'उत्तासणाए' उत्त्रासका भयजनितदुःखजनकः, वर्णेन परमकृष्ण:-असौ तत्र नित्यं भीतः, नित्यं 'तसिए' त्रसितःपरमाधमिभिखासं प्रापितः सन 'परमसुहसंबद्ध' परमाशुभसम्बद्धाम =उत्कटपापकर्मोपनीतां 'नरगवेयण' नरकवेदनां% नरकसम्बधिघोरयातनां 'पञ्चणुभवमाणे' प्रत्यनुभवन् आत्मनः प्रतिप्रदेशतोऽनुभवन् 'विहरई' विहरति= उपतिष्ठते । स खलु-विजयतस्करजीवः 'तओ' तस्मात् नरकस्थानात् 'उध्वष्टित्ता' उदृत्य-निस्सृत्य 'अणाइयं' अनादिकम्:आदि रहितम् 'अणवदग्गं' अनवदग्रम् = 'दीहमद्धं' दीर्धाध्वानंदीधमार्ग चतुर्गतिलक्षणम्, दीर्घाद्धम्' इति च्छायापक्षे तु दीर्घा अद्धा कालः उत्सर्पिण्यवसर्पिणी लक्षणो यत्र तत दीर्धकालिकमित्यर्थः 'चाउरतं संसारकंतारं' चातुरन्तं संसारकान्तारं-चातुरन्तं चतुर्गतिनिच्चं परममुहसंबद्धनरग) इन पदों का अर्थ इस प्रकार है--इसे वहां सदा भय रहेता है इसलिये सर्वदा इसे भयजनित रोमांच बना रहता है-यह नरक स्वयं भयंकर है-इसलिये भय से उत्पन्न होनेवाले दुःख का यह उत्पादक है। वर्ण की दृष्टि से यह परम कृष्ण है । यह वहा नित्य भयशील और त्रस्त बना रहता है। परमाधार्मिक देव इसे वहां नित्य त्रास दिया करते है। उत्कृष्ट पाप कर्म के उदय से प्राप्त हुई नरक संबन्धी घोर यातनाओं को आत्माके प्रति प्रदेश से वह भोगता है (से ण ताओ उवद्वित्ता अणाइयं अणवदग्गं दीहमद्ध चाउरंतसंसारकतार अणुपरिहिस्सइ) इसके बाद वह विजय तस्कर का जीव उस नरक स्थान से निकल कर अनादि-आदि रहित नाश रहित -अनन्त रूप ऐसी चतुर्गति रूप भवाटवी में जिसका कि चतुर्गति रूप निच भीए निच्च तत्थे, निच्च तसिए, निच्च परमसुहसंबद्धं नरगं) આ પદોને અર્થ આ પ્રમાણે છે– તેને નરકમાં બીક રહે છે. એથી સદા તે ભયજનક રોમાંચ યુક્ત રહે છે. તે પોતે ભયથી ઉત્પન્ન દુઃખને તે ઉત્પન્ન કરનાર છે. રંગે તે સાવકાળે છે. હંમેશાં તે નરકમાં ભયશીલ અને સંત્રસ્ત બની રહે છે. પરમાધાર્મિક દેવ તેને સદા ત્યાં નરકમાં ત્રાસ આપતા રહે છે. ઉત્કૃષ્ટ પાપકર્મોને લીધે પ્રાપ્ત થયેલી નરકની ભયંકર મુશ્કેલીઓને તે આત્માના દરેકે દરેક પ્રદેશથી लागवे छे. (से णं ताओ उवाद्वित्ता अणाइयं अगवदग्गं दीहमद्धं चाउरंतसंसारकंतारं अणुपरिअडिस्सइ) त्या२ मा विन्य यारने १ ते १२४२थानथी બહાર નીકળીને અનાદિ આદિરહિત નાશરહિત, અનંતરૂપ એવી ચતુર્ગતિરૂપ માર્ગ
શ્રી જ્ઞાતાધર્મ કથાંગ સૂત્રઃ ૦૧
