________________
५०५
भगवतीसत्रे
जुम्मा' ये खलु तस्य राशेरपहारसमया स्तेऽपि कृतयुग्मस्वरूपाः चतु: पर्यवसिता एव भवन्ति । 'सेत्त कड जुम्म कडजुम्म' सोऽयं कृतयुग्मकृतयुग्मः, तत्तेनार्थेन गौतम ! एवमुच्यते कृतयुग्मकृत्युग्मः, इत्यग्रेण सम्बन्धः, स च जघ. न्यतः षोडशात्मकः (१६) अपहियमाण द्रव्यापेक्षया समयापेक्षया च कृतयुग्व स्वादिति १ । 'जे णं रासी चउक्कएणं अवहारेणं अवहीरमाणे ति पज्जवसिए' यः खलु राशि चतुष्केणापहारेणापहियमाण स्त्रिपर्यवसितो भवति तथा-'जे गं तस्स रासिस्स अवहारसमया कडजुम्मा सेत्तं कडजुम्म तेओए' ये खलु तस्य राशेरपहारसमयाः कृतयुग्मा श्चतुः पर्यवसाना भवन्ति 'से तं कडजुम्म तेओए' तस्मात्कारणात् सोऽयं राशिविशेषः कृतयुग्म योज इति कथ्यते स च जघन्यत एकोनविंशत्यात्मकः (१९) २ ! 'जे णं रासी चउक्कएणं अवहारेणं 'जे गं तस्स रासिस्स अवहार समया ते वि कडजुम्मा 'जो इस राशि के अपहारक समय होते हैं वे भी चार रूप ही होते हैं ऐसी वह राशि कृतयुग्म कृतयुग्म रूप कही गई है 'इसी लिये मैंने उसे कृतयुग्म कृतयुग्म रूप कहा है । जैले १६ संख्या की राशि जब चार से विभक्त होती है तो अन्त में इसके ४ बचते हैं और यहां अपहारक समय भी चार हैं, इसलिये अपहियमाण द्रव्य की अपेक्षा से और अपहारक समय की अपेक्षा से इस में कृतयुग्म कृतयुग्म रूपता आती है ऐसा जानना चाहिये। जे गं रासी च उककरणं अवहारेणं अवहीरमाणे तिपज्जवसिए' जो राशि चार के द्वारा विभक्त होती हुई जिस के अन्त में तीन बचें ऐसी होती है तथा-'जे णं तस्स रासिस्म अवहारसमया कडजुम्मा से तं कडजुम्मतेमओए' उस राशि के अपहार समय कृतयुग्म જે તે રાશીને અપહાર કરવાનો સમય હોય છે, તે પણ ચારને જ હોય છે. એવી તે રાશી કૃતયુગ્ય કૃતયુમ કહેવાય છે. તેથી મેં તેને કૃતયુમ કૃતયુગમ રૂપ કહેલ છે. જે રીતે ૧૬ સેળ સંખ્યાની રાશીને જ્યારે ચારથી વિભાગ કરવામાં આવે છે, તે છેવટે તેમાંથી ૪ ચાર બચે છે. અને અહિયાં અપહાર કરનાર સમય પણ ચાર જ છે. તેથી અપહાર કરતાં દ્રવ્યની અપેક્ષાથી અને અપહારક સમયની અપેક્ષાથી આમાં કૃતયુગ્મ કુતયુગ્મપણું આવે છે. તેમ समा. जे ण रासी चउक्कएण' अवहारेणं अवहीरमाणे तिपज्जवसिए' रे રાશી ચારથી વિભકત કરાતિ થકી જેના અંતમાં ત્રણ બચે એવી હોય છે. તથા 'जे ण तस्स रासिस्स अवहारसमया कडजुम्मा सेत कडजुम्मतेओए' ते शिना અપહાર સમય કૃતયુગ્મ-ચાર રૂપ હોય છે. એવી તે રાશિ કૃતયુમ, વ્યાજ
શ્રી ભગવતી સૂત્ર : ૧૭
