________________
-
प्रमेयचन्द्रिका टीका ०४म. श.१ १०८ वा पृथ्विकायानां स्थानादिनि विषमोपपन्नका स्त इमे चत्वारो भेदा भवन्ति एकेन्द्रियाणाम् । 'तत्थ गंजे ते समाउया समोवचन्नगा ते णं तुल्ल द्विइया तुल्ल बिसेसाहिय कम्मं पकरें ति तय चतुर्यु मध्ये ये ते एकेन्द्रियाः समायुष्का समोपपन्नका स्ते खलु तुल्यस्थितिकाः समकमेवोत्पन्ना स्तुल्यविशेषाधिकं कर्म प्रकुर्वन्ति तत्रैते तुल्यस्थितिकाः समो. स्पन्नत्वेन परस्परेण समानयोगत्वात् तुल्य मिति समानमेव कर्म कुर्वन्ति, तथा ते च पूर्वकर्मापेक्षया हीनं वा अधिकं वा कर्म कुर्वन्ति यद्यधिक तथा विशेषाधिक मपि, तच्च परस्परतः तुल्य विशेषाधिकं न तु विशेषाधिकमेव इत्यत उक्तं तुल्य. विशेषाधिकमिति १ । 'तत्थ णं जे ते समाउया विसमोववन्नगा ते णे तुल्लडिया भिन्न भिन्न आयुचाले भी होते हैं और भिन्न भिन्न समयमें भी उत्पन्न होते हैं।' इस प्रकार से एकेन्द्रियों के ये चोर मकार होते हैं 'तस्थ णं जे ते समाउया समोववन्नगा तेणं तुल्लट्ठिया तुल्लविसेसाहियं कम्म पकरेंति' इनमें जो एकेन्द्रिय जीव समान आयुवाले
और एक ही साथ में उत्पन्न हुए होते हैं-वे एकसी स्थितिवाले होते हैं। और तुल्यविशेषाधिक कर्मके बन्धक होते हैं। क्योंकि तुल्य. स्थितिवाले जीव समझालमें उत्पन्न होने के कारण आपस में समान योगवाले होते हैं-इसलिये वे समान ही कर्मका बन्ध करते हैं । अथवा तो वे पूर्व कर्मको हीन कर्म करते हैं अथवा अधिक कर्म करते हैं। यदि अधिक कर्म करते हैं तो वह परस्पर में तुल्य होता हुआ भी पूर्व कर्म की अपेक्षा विशेषाधिक होता है केवल विशेषाधिक ही नहीं होता है। इसीलिये उसे तुल्य और विशेषाधिक इन दो विशेषणों से विशिष्ट बतलाया गया है।
याना यार नही जय छ, 'तत्थ णजे ते समाउया समोववन्नगा ते ण तुल्लदिइया तुल्ल विसेमाहिय कम्म पकरेंति' मामा २ छन्द्रयाणा જી સમાન આયુષ્યવાળા અને એક સાથે જ ઉત્પન્ન થાય છે, તેઓ સરખી સ્થિતિવાળા હોય છે. અને તુલ્ય વિશેષાધિક કર્મને બંધ કરવાવાળા હોય છે. કેમ કેતુલ્ય સ્થિતિવાળા સરખા કાળમાં ઉત્પન્ન થવાને કારણે પરસ્પરમાં સરખા ગવાળા હોય છે. તેથી તેઓ સરખા કર્મનો જ બંધ કરે છે. અથવા તે તે પૂર્વ કર્મને એટલે કે પહેલા કરેલા કમેને હીન ઓછા કરે છે. અથવા અધિક કર્મ કરે છે. જે અધિક કર્મ કરે તો તેઓ પરસ્પરમાં તુલ્ય થઈને પણ પૂર્વકર્મની અપેક્ષાથી વિશેષાધિક હોય છે. કેવળ વિશેષાધિક જ હતા તેથી તેઓને તુલ્ય અને विशेषाधिः ॥ विशेषाथी युद्धत डे छे. 'तत्थ ण जे ते समाउया
શ્રી ભગવતી સૂત્ર: ૧૭