________________
प्रमेयचन्द्रिका टीका श०३४ अ. श०१ १०६ अ०सूक्ष्मपृथ्विकायिकोत्पत्तिः ३९७
छाया--अपर्याप्त सूक्ष्म पृथिवीकायिकः खलु भदन्त ! लोकस्य पौरस्त्ये चरमान्ते समवहतः समवहत्य यो भन्यो लोकस्य पौरस्त्ये एवं चरमान्ते अपर्याप्त सूक्ष्मपृथिवीकायिकतया उत्पत्तुम्, स खलु भदन्त ! कतिसामयिकेन विग्रहेणोत्पद्यते ? गौतम ! एकसामयिकेन वा, द्विसामयिकेन वा, त्रिसामयिकेन वा, चतुःसामयिकेन वा, विनहेगोत्पद्यते, तत्केनार्थेन भदन्त ! एवमुच्यते, एकसामयिकेन वा यावत् उत्पधेत । एवं खलु गौतम ! मया सप्तश्रेणयः प्रज्ञप्ता तद्यथा-ऋज्वायता यावदर्द्धचक्रवाला ७! ऋज्वायतया श्रेण्या उत्पद्यमान एकसामयिकेन विग्रहेणोत्पद्ये।। एकतो वक्रया श्रेण्या उत्पद्यमानो द्विसामयिकेन विग्न हेणोत्पद्येत, द्विधातो वक्रया श्रेण्या उत्पद्यमानो यो भव्य एकातरे अनुश्रेण्याम् उत्पत्तुम्, स खलु त्रिसामयिकेन विग्रहेणोत्पद्येत । यो भव्यो विश्रेण्यामुत्पत्तुं स खलु चतुःसामयिकेन विग्रहेण उत्पधेत, तत्तेनार्थेन यावदुत्पद्येत । एवमपर्याप्त सूक्ष्म पृथिवीकायिको लोकस्य पौरस्त्ये चरमान्ते समवहतः समवहत्य लोकस्य पौरस्त्ये एव चरमान्ते अपर्याप्तकेषु पर्याप्तकेषु च सूक्ष पृथिवीकायिकेषु. मूक्ष्मा कायिकेषु अपर्याप्तकेषु पप्तिकेषु च, बादरवायुकायिकेषु अपर्याप्तकेषु पर्याप्तकेषु च सूक्ष्म वनस्पतिकायिकेषु अपर्याप्तकेषु पर्याप्तकेषु च, द्वादशस्वपि स्थानेषु एतेनैव क्रमेण भणितव्यः१२। सूक्ष्म पृथिवीकायिकः पर्याप्तक एवमेव निरवशेषो द्वादशस्वपि स्थानेषु उपपातयितव्यः २४ । एवमेतेन गमकेन यावत् सूक्ष्मवनस्पति कायिका पर्याप्तकः सूक्ष्मवनस्पतिकायिकेषु पर्याप्तकेष्वेव भणितव्यः । अपर्याप्त सूक्ष्मपृथिवीकायिकः खलु भदन्त ! लोकस्य पौरस्त्ये चरमान्ते समवहतः समव. हत्य यो भन्यो लोकस्य दाक्षिणात्ये चरमान्ते, अपर्याप्तसूक्ष्मपृथिवीकायिकेषु उपपत्तुम्, स खलु भदन्त ! कतिसामयिकेन विग्रहेण उत्पधेत । गौतम ! द्वि सामयिकेन त्रिसायिकेन चतुःसामयिकेन विग्रहेण उत्पधेत। तत्केनार्थेन भदन्त ! एवमुच्यते, एवं खलु गौतम ! मया सप्तश्रेणयः प्रज्ञप्ता, तद्यथा-ऋज्वायता यावत् अर्द्धचकवाला ७ । एकतो वक्रया श्रेण्या उत्पद्यमानो द्विसामयिकेन विग्रहेण उत्पधेत । द्विधातो वक्रया श्रेण्या उत्पद्यमानो यो भव्य एकमतरे अनुश्रेण्या मुत्पत्तुम्, स खलु त्रिसामयिकेन विग्रहेणोत्पद्येत, यो भव्यो विश्रेण्या मुत्पत्तुम, स खल चतुःसामयिकेन विग्रहेण उत्पधेत, तत्तेनार्थेन गौतम ! एवमेतेन गमकेन पौरस्त्ये चरमान्ते समवहतः दक्षिणात्ये चरमान्ते उपपातयितव्यो यावत् सूक्ष्म बनस्पतिकायिकः पर्याप्तका सूक्ष्मवनस्पतिकायिकेषु पर्याप्तके वेव । सर्वेषां द्विसामयिकः, त्रिसामयिकः, चतुःसामयिको विग्रहो भणितव्यः । अपर्याप्त सूक्ष्म प्रथिवीकायिकः खलु भदन्त | लोकस्य पौरस्त्ये चरमान्ते समवहतः समवहत्य यो भव्यो लोकस्य पाश्चात्त्ये चरमान्ते अपर्याप्त सूक्ष्म पृथिवीकायिकतयोत्पत्तुं
શ્રી ભગવતી સૂત્ર: ૧૭