________________
प्रमेयचन्द्रिका टीका श०३४ अ० श०१ विग्रहगत्या एकेन्द्रियजीव निरूपणम् ३१५ खल भदन्त ! एकेन्द्रियाः प्रज्ञप्ताः कथिताः ? | भगवानाह - 'गोयमा' इत्यादि । 'गोयमा' हे गौतम ? 'पंचविहा एर्गिदिया पन्नता' पञ्चविधाः - पञ्चप्रकारका एकेन्द्रियाः प्रज्ञप्ताः - कथिताः, 'तं जहा ' तद्यथा - 'पुढवीकाइया जाव वणस्सइ काइया' पृथिवीकायिका यावद्वनस्पतिकायिकाः अत्र यावत्पदेन अकायिक तेजकायिक वायुकायिक वनस्पतिकायिक भेदात्पञ्चमकारका एकेन्द्रिया भवन्तीति । 'एवं एएणं चैव चउकरणं भेएणं माणियव्वा जाव वणस्सइकाइया' एवम् एतेनैव चतुष्केण भेदेन भणितव्या यावद्वनस्पतिकायिकाः अत्रापि यावत्पदेन पृथिवीकाचिकारकायिक तेजस्कायिकशयुकायिकानां संग्रहः सूक्ष्माः पृथिवीकायिकाच बादराः पृथिवीकायिका श्वेत्येवं द्वौ भेदौ । ततः अपर्याप्तकाः सूक्ष्माः पृथिवी - कायिकाच्च, पर्याप्तकाः सूक्ष्माः पृथिवीकायिकाश्च, अपर्याप्डका बादरपृथिवी
·
टीकार्थ - 'कइविहा f भंते! एनिंदिया पण्णत्ता' हे भदन्त ! एकेन्द्रिय जीव कितने प्रकार के कहे गये हैं ? 'गोयमा ! पंचविहा एगिंदिया पन्नता' हे गौतम! एकेन्द्रिय जीव पांच प्रकार के कहे गये हैं 'त' जहा' जैसे - 'पुढबोकाइया जाय वणस्सइकाइया' पृथिवीकायिक यावत् वनस्पतिकायिक यहां यावत् शब्द से अकाधिक तेजस्कायिक और वायुकायिक इन एकेन्द्रिय जीवों का ग्रहण हुआ है 'एवं एएणं चेव चक्कणं भेण भाणियव्वा जाव वणस्सइ काइया' इस प्रकार पृथिवी कायिक से लेकर वनस्पतिकायिक तक के एकेन्द्रिय जीवों के चार-चार भेद कह लेना चाहिये जैसे सूक्ष्मपृथिवी कायिक? बादरपृथिवीकायिक २ सूक्ष्मपृथिवी के दो भेद अपर्याप्तक सूक्ष्म पृथिवीकायिक और पर्याप्तक सूक्ष्म पृथिवीकायिक बादर पृथिवीकायिक के भी दो भेद-बादर
टीडार्थ - ' कइ विहाण' भंते ! एगिंदिया पन्नत्ता' हे भगवन् मेडेन्द्रिय कवा डेंटला प्रारना डेवामां आव्या हे ? 'कइविहा' इत्याहि प्र२५ त्रसनाडीने लक्ष्य पुरीने समन्वु ले मा प्रश्नमा उत्तरमां अनुश्री छेडे - 'गोयमा प'चवा एगिदिया पण्णत्ता' हे गातम ! यो केन्द्रिय वो पांच अठारना કહેવામાં माव्या छे. 'त' जहा' ते मी प्रमाणे छे. 'पुढवीकाइया जाव वणस्मइकाइया' पृथ्वी अयि भने वनस्पति अयि 'एवं एएण' चैव चक्क - एण भाणियव्वा जाव वणरसइकाइया' આ રીતે પૃથ્વીકાયિકથી લઈને વનસ્પતિકાય સુધીના એકેન્દ્રિય જીવેાના ચાર-ચાર ભેદો સમજવા. જેમ કેસૂક્ષ્મ પૃથ્વીકાયિક ૧ બાદર પૃથ્વીકાયિક ૨ સૂક્ષ્મ પૃથ્વીકાયના અપર્યાપ્તક સૂક્ષ્મ પૃથ્વીકાયિક અને પર્યાપ્તક સૂક્ષ્મ પૃથ્વીકાયિક એ પ્રમાણે એ ભેદે તથા બાદર પૃથ્વીકાયના પણ-ખાદર અપર્યાપ્તક વૃશ્રિકાયિક અને આદર પર્યાપ્તક
શ્રી ભગવતી સૂત્ર : ૧૭