________________
प्रमेयचन्द्रिका टीका श०३१ उ.१ सू०१ चतुर्युग्मनिरूपणम्
१७१ यत् कथितं तदेव सर्वं शर्करापभात आरभ्य सप्तमी पृथिवी नारकेषु वक्तव्यमिति रत्नप्रमादिगत क्षुल्लक कृतयुग्मनारकाणामुत्पादादिकं दर्शयन् पाह-खुड्डाग तेोग नेरइया' इत्यादि। ___ 'खुड्डाग तेभोग नेरइयाणं भंते ! को उपवज्जति' क्षुल्लक योज नैरयिकाः खलु भदन्त ! कुत:-कस्मात्स्थान विशेषादागत्य नरकावासे समुत्पद्यन्ते इति प्रश्ना, भगवानाह-'उववाओ' इत्यादि, 'उपचाओ जहा वक्तीए' उपपातो यथा व्युत्क्रान्तौ प्रज्ञापनायाः षष्ठे पदे यथा नारकाणामुपपात: कथित स्तेनैव रूपेणात्रापि उपपातो न नरयिकादिभ्य उत्पधन्ते किन्तु पञ्चेन्द्रियतिर्यग्योनिके. भ्यो गर्भजमनुष्येभ्यश्चागत्य समुत्पद्यन्ते एवं वर्णनीयः । 'ते णं भंते ! जीवा एगसमएणं केवइया उवदज्जति' ते खलु भदन्त ! क्षुल्लकम्योज नारकजीवा एकसमयेन एकस्मिन् सपये कियत्संख्यकाः समुत्पद्यन्ते ? इति प्रश्नः, भगवानाह तहेव' इस उपपातादि वर्णन के अतिरिक्त और सब वर्णन औधिक नारक प्रकरण में जैसा कहा गया है वही सब वर्णन शर्कराप्रभा से लेकर सप्तमी पृथिवी के नारकों तक में कहना चाहिये।
'खुड्डाग तेओग नेरइयाणं भंते ! को उपधज्जति' हे भदन्त ! क्षुल्लक योजराशि प्रमाण नैरयिक नरकावासमें कहां से आकर के उत्पन्न होते है ? इसके उत्तर में प्रभुश्री कहते हैं-'उववाओ जहावक्रमीए' हे गौतम ! प्रज्ञापना के छठे व्युत्क्रांति पद में जैसा नारकों का उपपात कहा गया है वैसा ही वह यहां पर भी कहना चाहिये, अर्थात् वे नैरयिक आदिकों में से आकर के उत्पन्न नहीं होते हैं पञ्चेन्द्रियतियंग्योनिकों में से और गर्भज मनुष्यों में से आकर के उत्पन्न होते हैं ऐसा वर्णन यहां पर करना चाहिये । 'ते णं भंते ! जीवा एगसमएणं केवड्या उवव. શિવાયનું બીજું સઘળું વર્ણન ઔધિક નારકના પ્રકરણમાં જે પ્રમાણે કહેવામાં આવેલ છે. તે તમામ વર્ણન શર્કરામભા પૃથ્વીથી લઈને સાતમી તમતમાં પૃથ્વીના નારકના સંબંધમાં કહેવું જોઈએ.
खुड्डागतेयोग नेरइयाणं भंते ! कओ उववज्जति' लन् क्षु योर રાશિપ્રમાણુવાળા નરયિકો નરકાવાસમાં કયાંથી આવીને ઉત્પન્ન થાય છે? આ प्रशन उत्तरमा प्रसुश्री ४३ छ -'उववाओ जहा वकंतीए' गीतम! प्रज्ञापन સત્રમાં છટ્રા વ્યુત્ક્રાંતિ પદમાં નારકોને ઉપાદ જે પ્રમાણે કહેવામાં આવેલ છે. એ જ પ્રમાણે અહિયાં પણ કહેવું જોઈએ. અર્થાત તે નરયિકે વિગેરે માંથી આવીને ઉત્પન્ન થતા નથી. પરંતુ પંચેન્દ્રિયતિયચ નિકમાંથી અને ગર્ભજ મનુષ્યમાંથી આવીને ઉત્પન્ન થાય છે, એ પ્રમાણેનું વર્ણન અહિયાં
શ્રી ભગવતી સૂત્ર : ૧૭
