________________
१५४
भगवतीसूत्रे पादि द्वारेषु मणिता-कथिता, तथा-इहापि द्वितीयोदेश के कृष्णलेश्या आदि द्वारेषु वक्तव्यता भणितव्या, कियत्पर्यन्त प्रथमोदेशकवक्तव्यता भणितव्या तबाह-'जाव' इत्यादि, 'जाव अणागारोवउत्त ति' यावदनाकारोपयुक्ता इति कृष्णलेश्यादित आरभ्य अनाकारोपयुक्ता नारकाः किं भवसिद्धिका अभवसिधिकाः, एतत्पर्यन्तमिति तत्र ज्ञानाशानदृष्टिवेदादिकं सर्वमेव द्वारजातं वक्तपमिति । 'एवं जाव वेमाणियाणं' एवं याबद्वैमानिकानाम् अमरकुमारादारभ्य वैमानिकान्तेषु सर्वत्रापि लेश्यादिद्वारेषु आलापको ज्ञातव्य इति । 'णवरं जं जस्स अत्यि तं तस्स माणियध्वं' नवरं यस्य जीवस्य यादृशं पदजातं विद्यते तस्य घाले आदि द्वारों में कही गई है उसी प्रकार से यहां पर भी द्वितीय उद्देशक में भी-कृष्णलेश्यावाले आदि द्वारों में कहनी चाहिये 'जाव अगोगारोवउत्सत्ति' और ऐसी यह वक्तव्यता अनाकारोपयुक्त पद तक कहनी चाहिये, तात्पर्य ऐसा है कि-कृष्णलेश्यावाले नैरयिक से लेकर अनाकारोपयुक्त पद तक के जितने भी अनन्तरोपपन्नक नैरपिक है-वे क्या भवसिद्धिक होते हैं ? या अभवसिद्धिक होते हैं ? तो ऐसे प्रश्न के उत्तर में प्रथम उद्देशक गत वक्तव्यता यहां कहनी चाहिये, इसमें ज्ञानद्वार अज्ञानद्वार दृष्टिद्वार, वेदद्वार, आदि सब द्वार वक्तव्य है। एवं जाव वेमाणियाणं' इस प्रकार असुरकुमार से लेकर वैमानिक तक के जीवों में सर्वत्र लेश्यादिक द्वारोंमें आलापक जानना चाहिये 'णवरं जं जस्स अस्थि तं तस्त भाणियच' परन्तु जिस-जिस પહેલા ઉદ્દેશામાં કૃષ્ણલેશ્યાવાળાને અંતર્ભાવ કરીને નૈરયિક જીવનું કથન કરવામાં આવ્યું છે, એ જ પ્રમાણે અહિયાં પણ એટલે કે-આ બીજા ઉદ્દેશામાં પણ કૃષ્ણલેશ્યાવાળા અંતર્ભાવ કરીને કહેવું જોઈએ.
'जाव अणागारोव उत्तत्ति' मन से प्रमाणेनु' मा ४थन मना२५. ગવાળાના પદ સુધી કહેવું જોઈએ. કહેવાનું તાત્પર્ય એ છે કે-કૃષ્ણ લેશ્યાવાળા નરયિકથી લઈને અનાકારપગ પદ સુધી જેટલા અનંતરપનક નૈરયિકે છે. તેઓ શું ભવસિદ્ધિક હોય છે? કે અભાવસિદ્ધિક હોય છે? આ પ્રશ્નના ઉત્તરમાં પ્રભુશ્રી કહે છે કે-આ સંબંધમાં પહેલા ઉદેશામાં કહ્યા પ્રમાણેનું કથન કહેવું જોઈએ. તેમાં જ્ઞાનદ્વાર, દષ્ટિદ્વાર, વેદદ્વાર, विगेरे सभा द्वारा पाने मे. 'एवं जाव वेमाणिया' मा પ્રમાણે એક ઇંદ્રિયવાળા જીવોથી લઈને વૈમાનિક સુધીના જીવમાં मधेस सेश्या विशेरे द्वारामा मालाप समपा. 'णवर ज अस्थि त
શ્રી ભગવતી સૂત્ર: ૧૭
