________________
प्रमेयचन्द्रिका टीका २०२६ उ.११ सू०१ अचरमनारकादीना० पापकर्मबन्धः ६७१ नवरं मनुष्येषु अलेपः केवली अयोगी नास्ति केवलं मनुष्येषु अलेश्यः केवली अयोगी मनुष्येऽचरमो न भवति एतेषां चरमत्वस्यैव सद्भावादिति । 'अचरिमेणं भंते ! नेरइए' अचरमः खलु भदन्त ! नैरयिका 'मोहणिज्ज कम्मै कि बंधी पुच्छा' मोहनीयं कर्म कि पूर्वकाले अबध्नाव, वर्तमानकाले बध्नाति भविष्य स्काले भन्स्यति१, तथा मोहनीयं कर्म अबध्नात् बध्नाति न मन्त्स्यतिर, अबध्नाव न बध्नाति भन्स्यति३, अवध्नात् न बध्नाति न भास्यति४-इत्येवं अलेस्से केवली अजोगी नस्थि' विशेष यह है कि मनुष्य पद में लेश्यारहित, केवली एवं अयोगी ये मनुष्य अचरम नहीं होते हैं। क्योंकी सब में चरमता का ही सद्भाव रहता है अतः यहां पर ये पद नहीं कहने चाहिये 'अचरिमेणं भंते ! नेरइए' हे भदन्त । जो नैरयिक अचरम होता है वह क्या 'मोहणिज्ज कम्मं किं बंधी पुच्छा' मोहनीय कर्म को भूतकाल में बांध चुका होता है, वर्तमान में भी क्या वह मोहनीय कर्म को बांधता हैं ? और भविष्यत् काल में भी क्या वह मोहनीय कर्म को बांधनेवाला होता है ? अथवा क्या वह भूतकाल में मोहनीय कर्म को बांध चुका होता है ? वर्तमान में भी वह उसे बांधता है पर क्या वह उसे भविष्यत् काल में बांधनेवाला नहीं होता है ? अथवा-क्या यह मोहनीय कर्म को भूतकाल में वांध चुका होता है ? वर्तमान में वह उसे क्या नहीं बांधता है ? भविष्यत् काल में क्या उसे बांधेगा? अथवा भूतकाल में ही वह उसे बाध चुका होता है ? વિશેષતા એ છે કે મનુષ્ય પદમાં લેશ્યા સહિત કેવલી અને અગી એ મનુષ્ય અચરમ હોતા નથી. કેમ કે-બધામાં ચરમ પણને જ સદ્દભાવ રહે છે. તેથી मडीया से पह। ४वान! नथी 'अचरिमेणं भवे ! नेरइए' समपन्ने अन्यरम १२वि डाय छ, ते शु 'मोहणिज्जं कम्म कि बंधी पुच्छा' भूतमा माडनीय કમને બંધ કરી ચૂકેલ હોય છે ? વર્તમાન કાળમાં પણ તે મેહનીય કર્મને બંધ કરવાવાળો હોય છે? અને ભવિષ્યકાળમાં પણ તે મોહનીય કર્મને બંધ કરશે? અથવા શે તે ભૂતકાળમાં મેહનીય કર્મને બાંધી ચૂકેલ હોય છે ? વર્તમાનમાં પણ તે તેને બાંધે છે? પરંતુ ભવિષ્ય કાળમાં તે તેને બંધ કરશે નહીં ? અથવા–ભૂતકાળમાં મોહનીય કર્મને બાંધી ચૂકેલ હોય છે અને વર્તમાન કાળમાં તે તેને બંધ કરશે ? અથવા ભૂતકાળમાં જ તેણે તેને બંધ કર્યો હોય છે? વર્તમાન કાળમાં તે તેને બંધ નથી કરતો? અને ભવિષ્ય કાળમાં તે તેને બંધ નહીં કરે? આ પ્રમાણેના ચાર અંગે વાળે પ્રશ્ન મોહનીય
શ્રી ભગવતી સૂત્ર : ૧૬
