________________
मगवतीसत्रे सम्यग्मिथ्यादृष्टेरायुषो बन्धाभावात् , भावना च पाक कृतैवेति । 'सम्मत्ते नाणे आभिणिवोहियनाणे मुयनाणे ओहिनाणे एएम पंचसु वि पदेसु बितियविहणा भंगा सम्यक्त्वे ज्ञाने आभिनिवोधिज्ञाने श्रुतज्ञानेऽवधिज्ञाने, एतेषु पञ्चस्वपि पदेषु पञ्चेन्द्रियतिरश्चां द्वितीयविहीनाः प्रथमवतीयभङ्गा भवन्ति पञ्चेन्द्रियतिर्यः ग्योनिकानां सम्यक्त्वादिषु पश्चस्वपि पदेषु द्वितीयरहितास्त्रयो भङ्गा भवन्ति । कथमित्याह-यदि पञ्चेन्द्रियतिर्यग्योनिका सम्यग्दृष्टयादिमान् भवति तदा देवे. ग्वेव समुत्पयते स च पुनरपि भन्स्यतीति न द्वितीयस्य भङ्गस्य संमवः। प्रथम तृतीयौ तु भङ्गौ प्रतीतावेव । चतुर्थस्तु भङ्गो यदा मनुष्यभवे बद्धायुरसौ सम्यसम्यगमिथ्यात्व पद में पञ्चेन्द्रिय तिर्यञ्चों के तृतीय और चतुर्थ ऐसे दो भंग होते हैं। क्यों की जो पश्चेन्द्रिय तियश्च सम्यग्मिथ्यादृष्टि होता है उसके आयुका बन्ध नहीं होता है। 'सम्मत्ते नाणे आभिणिबोहियनाणे सुयनाणे ओहिनाणे एएसु पंचसु वि पदेसु वितियविहूणा भंगा' सम्यक्त्व ज्ञान आभिनिबोधिकज्ञान श्रुतज्ञान और अबधिज्ञान इन पांच पदों में द्वितीय भंग के सिवाय शेष तीन भंग होते हैं इसका तात्पर्य इस प्रकार से-है यदि पञ्चेन्द्रिय तिर्यग्योनिक जीव सम्यग्दृष्टि आदि वाला होता है तो वह देवों में ही उत्पन्न होता है ऐसा वह जीव आगे आयुका बन्ध करनेवाला होता है । अतः वहां द्वितीय भंग का संभव नहीं है। प्रथम और तृतीय भंग प्रतीत ही हैं। तथा चतुर्थ भंग इसके तब होता है कि जब मनुष्य भव का बद्धायुवाला होता है। और मंगा' सम्यवभिथ्यात्वपमा पन्द्रियतिय यो त्रास अने यो समे ભંગ હોય છે. કેમ કે–પંચેન્દ્રિયતિયચો સમ્યુગ્મિથ્યાદષ્ટિવાળા હોય છે, તેને सायना धडात नथी. 'सम्मत्ते नाणे आभिणिवोहियनाणे सुयनाणे एएस पंचम वि पदेस बितियविहूणा भंगा' सभ्यशान, २ मिनिमाधिज्ञान, श्रतज्ञान, અને અવધિજ્ઞાન આ પાંચપદમાં બીજા ભંગને છેડીને બાકીના ત્રણે ભંગ હોય છે આ કથનનું તાત્પર્યો આ પ્રમાણે છે.--જે પંચેન્દ્રિય તિર્યંચાનિક જીવ સમ્યગદષ્ટિ વિગેરેવાળે થાય છે, તો તે દેવામાં જ ઉત્પન્ન થાય છે. એ આ જીવ ભવિષ્યની આયુને બંધ કરવાવાળા હોય છે. તેથી તેને બીજા ભંગનો સંભવ હોતે નથી. પહેલે અને ત્રીજો ભંગતે સ્પષ્ટ જ છે. તથા તેને ચે ભંગ ત્યારે થાય છે કે જ્યારે તે મનુષ્યમાં આયુકમને બંધ કરવાવાળો હોય છે. તથા સમ્યક્ત્વ વિગેરેને પ્રાપ્ત કરે છે. તથા ચરમ છેલા ભવાન્તવાળું હોય છે.
શ્રી ભગવતી સૂત્ર : ૧૬
