________________
६०४
भगवतीस्त्रे भवति कृष्णपाक्षिकः पृथिवीकायिक आयुष्काबन्धकाले आयुष्कं न बध्नाति बन्धकाले तु भन्स्यति३, चतुर्थभङ्गस्तु न भवति कृष्णपाक्षिक पृथिवीकायिकस्य आयुरवन्धकत्वस्याभावादिति । अतः प्रथमतृतीयौ एव भङ्गो भक्त इति । 'तेउ. लेस्से पुच्छा' तेजोलेश्यः खलु भदन्त ! पृथिवीकायिकजीवः किमायुष्कं कर्मअबध्नात् वध्नाति भन्स्यति१, अबध्नात् बध्नाति न भन्स्यति२, अवध्नात् नहीं होता है, कारण कि कृष्णपाक्षिक पृथिवीकायिक के चरम भव का अभाव होता है, नृतीय भंग यहां इसलिये प्रतीत है कि कृष्णपाक्षिक पृथिविकायिक जीव आयुष्क के अबन्ध काल में आयुका बन्ध नहीं करता है भविष्यत् काल में वह आयुका बंध करनेवाला होता है। चतुर्थ भंग यहां इसलिये सं भवित नहीं होता है कि कृष्णपाक्षिक पृथिवीकायिक के भविष्यकाल में आयु के अबन्ध का अभाव रहता है।
'तेउलेस्ले पुच्छ।' हे भदन्त ! तेजोलेश्यावाला पृथिवीकायिक जीव कया पूर्वकाल में आयुर्म का बन्धक हुआ है, वर्तमान में वह आयुकर्म का बन्ध करता है ? और भविष्यत् काल में वह आयुकर्म का बन्ध करेगा ? अथवा-वह पूर्वकाल में आयुका बन्धक हुआ हैं वर्तमान में वह उसका बन्ध करता है ? भविष्यत्काल में वह उसका बन्ध नहीं करेगा? अथवा पूर्वकाल में वह उसका बन्धक हुआ है, वर्तमान में वह उसका बन्ध नहीं करता है भविष्यत्काल में वह उसका बन्ध करेगा? નથી. કારણ કે કૃષ્ણપાક્ષિક પૃવીકાયિકને ચરમભવનો અભાવ હોય છે, અહિયાં ત્રીજો ભંગ એ માટે હોય છે કે કૃષ્ણ પાક્ષિક પૃથ્વીકાયિક જીવ આયુબના અબ કાળમાં આયુકમને બંધ કરતા નથી. બંધ કાળમાં તે આયુ બંધ કરવાવાળે હોય છે. જેથી ભંગ અહિયાં એકારણે સંભવિત થતું નથી કે-કૃષ્ણપાક્ષિક પૃવીકાયિક જીવને આયુના અબન્યપણાને અભાવ હોય છે.
'तेउलेस्से पुच्छा' 3 भगवान् नेवेश्यावाणा वीयि: वे ભૂતકાળમાં આયુકમને બંધ કરેલ છે ? વર્તમાન કાળમાં તેણે આયકર્મને બંધ કર્યો છે? અને ભવિષ્ય કાળ માં તે આયુકમને બંધ કરશે? અથવા તે પૂર્વકાળમાં આયુકમને બંધક થયે છે ? વર્તમાનમાં તે તેને બંધ કરે છે, અને ભવિષ્યક્રાળમાં તેને બંધ નહીં કરે?
અથવા ભૂતકાળમાં તે તેને બંધ કરે છે, વર્તમાનમાં તે તેને બંધ કરતે નથી? ભવિષ્યમાં તે તેને બંધ કરશે ? અથવા ભૂતકાળમાં તે તેને બંધ કર્યો છે? વર્તમાન કાળમાં તે તેને બંધ નથી કરતા? અને ભવિષ્ય કાળમાં
શ્રી ભગવતી સૂત્ર : ૧૬
