________________
६०२
भगवतीसूत्रे
इति । यद्यपि असुरकुमारस्य नारकवदेव सर्वाषि व्यवस्था प्रायः सर्वपदेषु तथापि यत्र नारकापेक्षया वैलक्षण्यं तद् द्योतयितुमाह- 'नवर' इत्यादि, 'नवरं कण्हलेस्से fear भंग भाणियव्या' नवरम्- केवलं नारकदण्डकापेक्षया असुरकुमारदण्डके इदं वैलक्षण्यं यत् कृष्णलेश्येऽपि कृष्णलेश्याविशिष्टे असुरकुमारे चत्वारो भट्टा गणितव्याः । नारकदण्डके कृष्णछेश्यनारकस्य खलु प्रथमतृतीयभङ्गौ afrat असुरकुमारस्य तु कृष्णलेश्यानतोऽपि चत्वारोऽपि भङ्गाः कृष्णलेश्याङसुरकुमारस्य हि मनुष्यजस्यवाप्तौ मोक्षसंभवेन द्वितीयचतुर्थ भङ्गयोरपि संभवादिति । 'सेसं जहा नेरइयाणं' शेषं कृष्णलेश्या सुरकुमारपदातिरिक्तं सर्वमपि ज्ञानदृष्ट्यादि पदं यथा नारकाणां कथितं तथैवासुरकुमारस्यापि ज्ञातव्यमिति । एवं जात्र धणियकुमाराणं' एवमसुरकुमारखदेव यावत् स्तनितकुमाराणामपि ज्ञातव्यम् होता है । यद्यपि असुरकुमार की नारक जीव के जैसे ही सर्व व्यवस्था प्रायः समस्त पदों में है परन्तु फिर उसकी अपेक्षा जो यहां भिन्नता है वह ऐसी है कि कृष्णलेश्यावाले असुरकुमार में चारों भंग कहें हैं तब कि नारक दण्डक में कृष्णलेश्यावाले नारक में प्रथम और तृतीय भंग ही कहे हुए है । यहाँ चारों भंगों के होने में कारण यह है कि कृष्णलेइयावाला भी असुरकुमार मनुष्य गति की प्राप्ति में मोक्ष की प्राप्ति की संभावनावाला होता है । परन्तु कृष्णलेश्या वाले नारक में ऐसी संभावना नहीं होती है, इसलिये वहां द्वितीय और चतुर्थ भंग संभावित नहीं कहे गये हैं। 'सेस' जहा नेरइयाण' अतः कृष्णलेइय असुरकुमार पद से अतिरिक्त और सब ज्ञान दृष्टि आदि पद जैसे नारकों के कहे गये हैं उसी प्रकार से असुरकुमार के भी वे कहना चाहिये । 'एवं जाव धणियकुमाराणं'
હાય છે. જો કે અસુરકુમારનુ કથન નારકાના કથન પ્રમાણે જ પ્રાયઃ સઘળા પદોમાં છે, તેપણ તેના કરતાં અહિયાં આ કથનમાં જે ભિન્નપણુ છે, તે એવું છે કે કૃષ્ણુલેસ્યાવાળા અસુકુમારને ચારે ભંગ હેાય છે, જ્યારે નારક દંડકમાં કૃષ્ણવેશ્યાવાળા નારકેાના પહેલા અને ત્રીજે ભગ જ કહ્યો છે. અહિયાં ચારે ભગે હાવાનુ કારણ એ છે કે-કૃષ્ણુલેસ્યાવાળા અસુરકુમાર પણ મનુષ્ય ગતિની પ્રાપ્તિથી મેાક્ષ પ્રપ્તિની સભવનાવાળા હાય છે, પરંતુ કૃષ્ણલેશ્યાવાળા નાકમાં એવી સભાવના હાતી નથી. તેથી ત્યાં ખીજે અને चौथो अंग संलवित डेस नथीं 'सेसं जहा नेरइयाणं ' तेथी सॄष्णुवेश्यावाणा અસુરકુમાર એ પદ સિવાયના ખીજા તમામ જ્ઞાન, વિગેરે પદા નારકને જે પ્રમાણે કહ્યા છે, એ જ પ્રમાણે અસુરકુમાર ને પણ તે સમજવા.
શ્રી ભગવતી સૂત્ર : ૧૬
