________________
प्रमेयचन्द्रिका टीका श०२६ उ.१ सू०३ शानावरणीयकर्माश्रित्य बन्धखरूपम् ५८५ आयुष्ककर्मणोऽबन्धकाले न वधनातीत्येवं स्यात् , द्वितीयचतुर्थभङ्गौ तु न भवतः कृष्णपाक्षिकत्वे सति सर्वथा आयुष्कर्मणोऽभन्स्यमानताया अभाव इति विव. भणात् । 'सुक्कपक्खिए सम्मदिट्ठी मिच्छादिट्ठी चत्तारि भंगा' शुक्लपाक्षिके सम्यग्दृष्टौ मिथ्यादृष्टौ च चत्वारोऽपि भङ्गाः शुक्लपाक्षिकस्य सम्यग्दृष्टेश्व चत्वारो भङ्गाः, तत्र अबध्नात् पूर्वम् , बध्नाति च बन्धकाले, भन्स्यति कोई एक कृष्णपाक्षिक जीव ऐसा होता है कि जिसके द्वारा पूर्वकाल में आयुष कर्म बांधा गया होता है, वर्तमान में भी वह उसे बांधता है
और भविष्यत् काल में भी वह उसे बांधनेवाला होता है । तथा कोई एक कृष्णपाक्षिक जीव ऐसा होता है कि जिसने पूर्वकाल में आयुकर्म का बन्ध किया होता है पर दर्तमान में वह उसका धन्ध नहीं करता है किन्तु भविष्यत् में वह उसका धन्ध करने वाला होता है, इस प्रकार से ये दो भंग यहां होते हैं। इनमें प्रथम भंग अभव्य प्राय कृष्णपाक्षिक जीव के होता है। तृतीय भंग आयुकर्म के अबन्ध काल में कृष्णपाक्षिक जीव को होता है। क्योंकि वह आयुष्पकर्म के अबन्ध काल में उसका बन्ध नहीं करता है, अतः कृष्णपाक्षिक के द्वितीय और चतुर्थ भंग नहीं होते हैं। क्योंकि कृष्णपाक्षिकता के होने पर सर्वथा आयुककर्म की अभन्स्यमानता (अवन्धता) का अभाव होता है । 'सुक्क पक्खिए, सम्मदिट्ठी, मिच्छादिट्ठी, चत्तारि भंगा' शुक्लपाक्षिक जीव के सम्यग्दृष्टि जीव के एवं मिथ्यादृष्टि जीव के चारों भंग होते हैं। इनमें ભવિષ્ય કાળમાં પણ તે તેને બંધ કરશે. ૧ તથા કેઈ એક કૃષ્ણ પાક્ષિક જીવ એ હોય છે કે-જેણે ભૂતકાળમાં આયુષ્ય કમને બંધ કરેલ હોય છે, પરંતુ વર્તમાન કાળમાં તે તેને બંધ કરતા નથી અને ભવિષ્યકાળમાં તે તેને બંધ કરવાવાળા હોય છે ૨ આ રીતના આ બે ભંગે અહિયાં કૃષ્ણપાક્ષિક જીવના સંબંધમાં હોય છે. આ પૈકી પહેલે ભંગ અભવ્ય પ્રાય કૃષ્ણપાક્ષિક જીવને હોય છે. ત્રીજે ઉપશમક કૃષ્ણપાક્ષિક જીવને હોય છે. કેમકે તે આયુષ્યકમના અબ કાળમાં તેને બંધ કરતા નથી. ઉત્તર કાળમાં જ તે તેને બંધ કરનારા હોય છે. તેથી કૃપાક્ષિક જીવને બીજા અને ચોથે એ બે ભંગે હોતા નથી. કેમકે કૃષ્ણપાક્ષિકપણામાં આયુષ્ક કર્મનો સર્વથા અભાવ રહે છે.
'सुक्कपक्खिए, सम्मदिट्ठी, मिच्छादिट्ठी, चत्तारि भंगा' शुसाक्षि पने, સમ્યગ્દષ્ટિવાળા જીને, અને મિલાદષ્ટિવાળા જીવને ચારે ભંગ હોય છે. २-'अबध्नात् , बध्नाति भन्स्यति१ अबध्नात् , वध्नाति, न भन्स्यतिर
શ્રી ભગવતી સુત્ર: ૧૬
