________________
५७८
भगवतीमत्रे महादेव वक्तव्याविति । 'नवरं मणुस्से जहा जीवे' नवरं केवलमेनावदेव लक्षप्पम् यत् मनुष्यदण्ड के सामान्यजीवदण्डकचदेव तृतीयमाविहीनाः प्रथम द्वितीयचतुर्थभना वक्तव्याः जीवसमानधर्मत्वात् मनुष्यस्येति । 'जीवे गं भंते ! मोहणिज्जं कम्मं किं बंधी बंधई' जीवः खलु भदन्त ! मोहनीयं कर्म किम् अपफ्नात् बध्नानि भन्स्यति१, अबध्नात् बध्नाति न भन्त्स्यति२, अबध्नात् न बध्नाति भन्स्यति३, अवघ्नात् न बध्नाति न भन्स्यति४ इति चतुर्भको मोहउस लेश्यादिक के सम्बन्ध में भंग कहना चाहिये अतः सर्वत्र-नरयिक से लेकर थैमानिक तक के दण्डकों में प्रथम द्वितीय भंग ही होता है। 'नवरंमणुस्से जहा जीवे' परन्तु मनुष्य दण्डक में सामान्य जीव दण्डक की तरह तृतीय भंग विहीन प्रथमद्वितीय और चतुर्थ ये तीन भंग होता है क्योंकि मनुष्य और समुच्चय जीव समान धर्म वाले होते है। 'जीवेणं भंते ! किंमोहणिज्ज कम्मं बंधी बंध बंधिस्सई' हे भदन्त ! जीयने क्या भूतकाल में मोहनीय कर्म का बन्ध किया है ? वह वर्तमान काल में करता है ? भविष्यत् काल में वह करेगा क्या ? अथवा-जीवने भूनकाल में क्या मोहनीय कर्म का बन्ध किया है ! वर्तमान में क्या वह करता है और क्या वह भविष्यत् काल में उसका बन्धनहीं करेगा? अथवा-जीवने भूतकाल में मोहनीय कर्म का पन्ध किया है ? वर्तमान में वह नहीं करता है ? भविष्यत् में वह क्या उसका बन्ध करेगा? अथवा भूतकाल में जीवने मोहनीयकर्म का बन्ध किया है ? वर्तमान में वह उसका बन्ध नहीं करता हैं ? भविष्यत् में भी वह इसका बन्ध नहीं करेगा? इस જોઈએ. તેથી બધે એટલે કે નૈયિકથી લઈને વૈમાનિક સુધીના દડકોમાં પહેલે भने श्रीन से मेरी मांगी डाय छे. 'गवर मणुस्से जहा जीवे' ५२१ मनुष्यना દંડકમાં સામાન્ય જીવ દંડકના કથન પ્રમાણે જ ત્રીજા ભંગને છેડીને પહેલો, બીજે એથી એ ત્રણ ભંગ જ હોય છે. કારણ કે મનુષ્ય અને સમુચ્ચય જીવ એ સમાન ધર્મવાળા હોય છે. ૫ ___'जीवे ण' भंते ! किं मोहणिज्जं कम्म बधी, बधइ, बंधिस्सइ' 8 मपन् જીવે ભૂતકાળમાં મેહનીય કમને બંધ કર્યો છે? વર્તમાન કાળમાં તેને બંધ કરે છે ? અને ભવિષ્ય કાળમાં તેને બંધ કરશે ? અથવા ભૂતકાળમાં તેણે મેહનીય કમને બંધ કર્યો છે? વર્તમાન કાળમાં તે તેને બંધ નથી કરતે ? અને ભવિષ્યમાં તે તેને બંધ કરશે ? અથવા ભૂતકાળમાં જીવે મોહનીય કર્મને બંધ કર્યો છે? વર્તમાનમાં તે તેને બંધ નથી કરતે? અને ભવિષ્ય કાળમાં તેને બંધ નહીં કરે? આ રીતે
શ્રી ભગવતી સૂત્ર : ૧૬
