________________
भगवती सूत्रे इत्येवं वक्तव्यम् परमाणूनाममदेशार्थत्वात् । एवं च द्रव्यार्थतासूत्रे संख्यातमदेशिकाः निरेजाः स्कन्धाः परमाणुभ्यः संख्यातगुणा अधिकाः कथिताः, प्रदेशार्थता सूत्रेतु ते संख्यातमदेशिकाः तेभ्यः परमाणुभ्योऽसंख्यातगुणा अधिका वक्तन्या । यतो निरेजपरमाणुभ्यो द्रव्यार्थतया निरेजसंख्यातमदेशिकाः संख्यातगुणा अधिका भवन्ति, संख्यासम देशिकेषु मध्ये बहूनामुश्कृष्ट संख्यातममाणकम देशत्वात् निरेजपरमाणुभ्य स्ते प्रदेशतोऽसंख्यातगुगाधिका भवन्तीति । 'णवरं परमाणुपोला अपसट्टयाए माणियध्या' नवरम् - केवलं द्रव्यार्थता सूत्रापेक्षया बैलक्षण्यं यत् परमाणुपला अप्रदेशार्थतया भणितव्याः अपदेशार्थत्वात् परमाणूनामिति । 'संखेज्जपरसिया खंधा निरेया परसट्टयाए असंखेज्जगुणा' संख्यातमदेशिकाः स्कन्धा निरेजाः प्रदेशार्थतया असंख्यातगुणा अधिका भवन्तीति । 'सेसं तं चैव' विचार करना चाहिये | क्योंकि परमाणुओं में प्रदेशों का सद्भाव नहीं होता है । इसी प्रकार द्रव्यार्थता सूत्र में संख्यातप्रदेशिक अकम्प स्कन्ध, परमाणुओं से संख्यातगुर्णे अधिक कहे गये हैं पर प्रदेशार्थता सूत्र में तो वे संख्यात प्रदेशिक स्कन्ध उन परमाणुओं से असंख्यात गुर्णे अधिक कहना चाहिये। क्योंकि निरेज अकम्प परमाणुओं से द्रव्य की अपेक्षा निरेज संख्यात प्रदेशिक स्कन्ध संख्यातगुणें अधिक होते हैं । तथा उन्हीं संख्यात प्रदेशिक स्कन्धों में बहुत से संख्यात प्रदेशिक स्कन्ध ऐसे भी होते हैं जो उत्कृष्ट संख्यात प्रदेशों वाले होने के कारण प्रदेशरूप से निरेजपरमाणुओं से प्रदेशों की अपेक्षा असंख्यातगुणें अधिक होते हैं । यही बात - 'संखेज्जपएसिया खंधा निरेया परसाए असंखेज्जगुणा सेसं तं चेव' इस सूत्रपाठ द्वारा प्रकट की गई
ત્યાં અપ્રદેશપશુાથી વિચાર કરવા જોઇએ. કેમકે-પરમાણુઓમાં પ્રદેશેાના સદ્ભાવ હોતા નથી. આરીતે દ્રવ્યા તા. સૂત્રમાં સંખ્યાત પ્રદેશેાવાળા અકમ્પ સ્કંધ પરમાણુઓ કરતા સખ્યાતગણા વધારે કહયા છે. પરંતુ પ્રદેશા તા સૂત્રમા તે તે સખ્યાત પ્રદેશાવાળા સ્કા તે પરમાણુએ કરતા અસંખ્યાત ગણા વધારે કહેવા જોઇએ. કેમકે-તિરંજ-અકંપ પરમાણુએ કરતાં દ્રવ્યની અપેક્ષાથી નિરેજ સ ંખ્યાતપ્રદેશિસ્ક ંધ સખ્યાતગણા વધારે હોય છે. તથા એજ સંખ્યાતપ્રદેશેાવાળા ધામા ઘણા સંખ્યાતપ્રદેશિસ્કધા એવા પણ હાય છે કે-જેએ ઉત્કૃષ્ટથી સખ્યાત પ્રદેશેાવાળા હોવા ને કારણે પ્રદેશપા થી નિરંજ પરમાણુઓથી પ્રદેશેાની અપેક્ષાએ અસંખ્યાતગણા વધારે હાય छे, ४ पात "संखेज्जपएसिया खंधा निरेया परसट्टयाए असंखेज्जगुणा सेसं तं चैव" मा सूत्रपाठ द्वारा प्रगट हरे छे, माडी जी सघ उथन द्रव्या
શ્રી ભગવતી સૂત્ર : ૧૫
