________________
८६४
भगवतीसूत्रे त्रिमदेशिकानां मीलने त्र्योनाः, षण्णां त्रिप्रदेशिकानां मीलने द्वापरयुग्माः, सप्तानां त्रिपदेशिकानां मीलने कल्योजरूपा भवन्ति विधानादेशेन तु त्र्योजा एव स्कन्धानां ज्यणुकत्वादिति । 'चउप्पएसियाणं पुच्छा' चतुःप्रदेशिकाः पृच्छा, हे मदन्त ! चतुःमदेशिकाः स्कन्धाः प्रदेशार्थतया किं कृतयुग्माः ज्योजाः आजाती है और जब पांच त्रिप्रदेशिक स्कन्धों को मिलाया जाता है तब १५ प्रदेश हो जाते हैं इन्हें ४ चार से अपहृत करने पर अन्त में ३ बचते हैं- इसलिये ये योजरूप हो जाते हैं । ६ त्रिप्रदेशिक स्कन्धों को जप मिलाया जाता है तो प्रदेशों की संख्या १८ हो जाती है इन्हें चार से अपहृत करने पर अन्त में दो बचते हैं, तब ये छापरयुग्मरूप हो जाते हैं। सात त्रिप्रदेशिक स्कन्धों को जब मिलाते हैं तो वहां प्रदेशों की संख्या २१ हो जाती है इन्हें चार २ से अपहृत करने पर अन्त में एक बचता है तब ये कल्योजरूप हो जाते हैं और जब स्व. तन्त्ररूप से एक एक त्रिप्रदेशिक स्कन्ध के प्रदेशों का विचार किया जाता है तब ये तीन ही प्रदेश होने से व्योज रूप ही होते हैं अन्य राशिरूप नहीं होते हैं। ___ 'चउपएसियाणं पुच्छा' इस सूत्र द्वारा गौतमस्वामी ने प्रभुश्री से ऐसा पूछा है-हे भदन्त ! चार प्रदेशों वाले समस्त स्कन्ध क्या कृतयुग्मरूप हैं ? अथवा योजरूप हैं अथवा द्वापरयुग्म रूप हैं ? अथवा રશિપણું આવે છે. અને જયારે પાંચ ત્રણ પ્રદેશવાળ ધોને મેળવવામાં આવે ત્યારે ૧૫ પંદર પ્રદેશો થઈ જાય છે, તેને ચારથી અપહાર કરવાથી છેવટે ત્રણ બચે છે. તેથી તેઓ જ રૂપ થઈ જાય છે. જ્યારે છ ત્રણ પ્રદેશોવાળા સ્કન્ધ મેળવવામાં આવે ત્યારે પ્રદેશોની સંખ્યા ૧૮ અઢાર થઈ જાય છે, તેને ચારથી અવહાર કરવાથી છેવટે બે શેષ રહે છે. તેથી તે દ્વાપરયુગ્મ રાશિ રૂપ થઈ જાય છે જ્યારે ત્રણ પ્રદેશવાળા છ સાત કને મેળવવામાં આવે તે તે વખતે પ્રદેશોની સંખ્યા ૨૧ એકવીસની થઈ જાય છે. તેમાંથી ચાર ચારને અપહાર કરવાથી છેવટે એક બચે છે. ત્યારે તેઓ ક જ રૂ૫ થઈ જાય છે, અને જ્યારે સ્વતંત્રપણાથી એક એક ત્રણ પ્રદેશ વાળા સ્કંધના પ્રદેશને વિચાર કરવામાં આવે છે, ત્યારે તેના ત્રણજ પ્રદેશ હોવાથી તે જ રૂપ જ હોય છે. અન્ય રાશિ રૂપ હોતા નથી.
___ 'चप्पएसियाण पुच्छा' मा सूत्रपा द्वारा श्री गौतमयामी प्रभुश्रीने એવું પૂછવું છે કે હે ભગવદ્ ચાર પ્રદેશેવાળા સઘળા સ્કર્ધ શું કૃતયુગ્મ રૂપ છે? અથવા જ રૂપ છે? અથવા દ્વાપરયુગ્મ રૂપ છે? અથવા કાજ
શ્રી ભગવતી સૂત્ર : ૧૫
