________________
भगवतीसूत्रे पुदगला द्रव्यार्थतया विशेषाधिकाः । दशगुणकर्कोमा पुद्गलेभ्यः संख्येयगुण कर्कशापुद्गला द्रव्यार्थतया बहुका। संख्येयगुणकर्कशेभ्यः पुद्गले योऽसंख्येतगुण
ईशा पुरगला द्रव्यार्थतया बहुकाः । असंख्येयगुणकर्कशेभ्यः पुद्गलेभ्योऽनन्त. गुणकर्कशाः पुद्गला द्रव्यातया बहुकार एवं प्रदेशार्थतया सर्वत्र पृच्छा मणितब्या यथा कर्कशाः, एवं मृदुक-गुरुक-लघुका अपि। शीतोष्ण स्निग्ध रक्षा यथा-वर्णाः ॥९०७॥
टीका-'एएसि गं भंते ! परमाणुपोग्गलाण दुप्पएसियाण य खंधाणे पए. सहयाए कयरे कपरेहितो बहुया' एतेषां खलु भदन्त ! परमाणुपुद्गलानां द्विप्रदेशिकानां च स्कन्धानां इचणुकादिरूपावयविनां मध्ये प्रदेशार्थतया कतरे कतरेभ्यो बहुका अधिकार प्रदेशार्थतया-पदेशरूपेण भवन्तीति प्रश्नः १ भगवानाह-'गोयमा' इत्यादि । 'गोयमा!' हे गौतम ! 'परमाणुपग्गछेहितो दुप्पएसिया खंधा पएसट्टयाए बहुग' परमाणुपुद्गलेभ्योऽवयवेभ्यो द्विपदेशिकाः स्कन्धा द्वयणुकात्मकावयविनः प्रदेशार्थतया-स्वरूपेणेत्यर्थः बहुका अधिका भवन्ति । द्रव्यार्थतायाम्अवयवव्यपेक्षया परमाणुरूपा अवयवा अधिकतया कथिताः । प्रदेशार्थचिन्तायां तु परमाणुभ्यो द्विपदेशिका एव बहवो भवन्ति । यथा किल द्रव्यत्वेन परिणामतः शतं
टीकार्थ-एएसिणं भंते ! परणाणुपोग्गलाणं दुपएसियाण य खंधाणे पएसट्टयाए कयरे कयरेहितो बहुया' इस सूत्र पाठ द्वारा अब श्रीगौतमस्वामी प्रभुश्री से ऐसा पूछते हैं कि-हे भदन्त ! परमाणुपुद्गलों और विप्रदेशिक स्कन्धों में प्रदेशरूप से कौन किससे बहुत हैं ? इसके उत्तर में प्रभुश्री गौतमस्वामी से कहते हैं 'गोयमा! परमाणुपोग्गले हितो दुप्पएसिया खंधा पएसट्टयाए बहुया' हे गौतम ! परमाणुपुदगलों से दिप्रदेशिक स्कन्ध प्रदेशरूप से बहुत हैं । द्रव्यरूप से जब यह विचार किया गया है कि परमाणु पुद्गलों में और दो परमाणु आदिअववियो में कौन अधिक हैं ? तब वहां पर परमाणु पुद्गल ही द्रव्यरूप से
11- 'एएसिणं भंते ! परमाणुपोग्गलाण दुप्पएसियाण य खंधाणं परसदु याए कयरे कयरेहिं तो बहुया' मा सूत्र५४थी श्री गौतमस्वामी प्रभुश्री सव' પૂછે છે કે-હે ભગવન પરમાણુ પુદ્ગલ અને બે પ્રદેશવાળા સ્કોમાં પ્રદેશપણથી કોણ કોનાથી વધારે છે? આ પ્રશ્નના ઉત્તરમાં પ્રભુશ્રી ગૌતમસ્વામીને
छ -'गोयमा! परमाणुपोग्गले हितो दुप्पएसिया खंधा पएसट्टयाए बहुया' હે ગૌતમ! પરમાણુ યુદૂગલે કરતાં બે પ્રદેશવાળા સ્કંધે પ્રદેશપણાથી વધારે છે. જ્યારે દ્રવ્યપણાથી વિચારવામાં આવે તે પરમાણું પુદ્ગલેમાં અને બે પરમાણું વિગેરે અવયવીમાં કેણું વધારે છે ? તે ત્યાં દ્રવ્યપણાથી પરમાણું પુદ્ગલ જ અધિક કહ્યા છે, પરંતુ અહિયાં પ્રદેશપણાથી અધિક
શ્રી ભગવતી સૂત્ર : ૧૫
