________________
भगवतीस्ने
विधानादेशेन कृतयुग्मा अपि, यावद - करयोजा अपि । एवम् - एकेन्द्रियवर्जिताः यावद् - वैमानिकाः । एवम् श्रुतज्ञानपर्यायैरपि । अवधिज्ञानपर्यावैरपि - एवमेव । नवरं विकलेन्द्रियाणां नास्ति अवधिज्ञानम् । मन:पर्ययज्ञानमपि एवमेव । नवरं जीवानी- मनुष्याणाञ्च शेषाणां नास्ति । जीवः खलु भदन्त ! केवलज्ञानपर्यायैः किं कृतयुग्मः पृच्छा ? गौतम ! कृतयुग्मः नो योजः- नो द्वापरयुग्मः नो करयोजः । एवं - मनुष्योऽपि । एवं सिद्धोऽपि । जीवाः खलु भदन्त । केवलज्ञानपर्यायैः पृच्छा ? गौतम ! ओघादेशेनाऽपि - विधानादेशेनाऽपि कृतयुग्माः नो कपोजाः- नो द्वापरयुग्माः -नो करयोजाः एवं मनुष्या अपि एवं सिद्धा अपि । जीवः खल भदन्त । मस्यज्ञानपर्यायैः किं कृतयुग्मः ? यथा - आभिनिवोधिकज्ञानपर्यायैः स्थैत्र द्वौ दण्डकौ । एवं श्रुताज्ञानपर्यायैरवि एवं विभङ्गज्ञानपर्यायैरपि । चक्षुर्दर्शनाऽचक्षुर्दर्शनाऽवधिदर्शनपर्यायैरपि एवमेव नवरं यस्य यदस्ति तद्भणितव्यम् । केवलदर्शनपर्यायैः यथा केवलज्ञानपर्यायैः ॥ ०४ ॥
200
टोका - 'जीवे णं भंते ।' जीवः खलु भदन्त ! 'कालवन्नपज्जवेहिं कि कडजुम्मे पुच्छ ।' ? कालवर्णपर्यायैः किं कृतयुग्मः पृच्छा ? हे मदन्व ! जीवस्य कृष्णवर्णपर्यायः किं कृतयुग्मरूपः योजरूपो द्वापरयुग्मरूपः कल्योजरूपो वेति प्रश्नः ? भगवानाह - 'गोयगा' इत्यादि । 'गोयमा' हे गौतम! 'जीवपए से पडुच्च
अब सूत्रकार भाव की अपेक्षा लेकर पूर्वरूप से ही जीवादिकों का निरूपण करते हैं- 'जीवे णं भंते ! कालवन्नपज्जवे हिं' इत्यादि सूत्र ४ । टीकार्थ - इस सूत्र द्वारा श्रीगौतमस्वामी ने प्रभुश्री से ऐसा पूछा है'जीवे णं भंते! कालवनपज्नवेहिं किं कडजुम्मे पुच्छ ।' हे भदन्त ! शरीरसहित जीव की जो ये कृष्णवर्ण पर्यायें हैं वे क्या कृतयुग्मरूप हैं ? अथवा योजरूप हैं ? अथवा द्वापरयुग्मरूप हैं ! अथवा कल्यो जरूप हैं ? इसके उत्तर में प्रभुश्री कहते हैं- 'गोयमा ! जीवपर से पहुच्च नो कडजुम्मे
3
हुवे सूत्रकार लावनी अपेक्षाथी लवाहिअनु नि३पाय रे छे. 'जीवे णं भंते ! कालवन्नपज्जवेहिं इत्यादि
C
ટીકા આ સૂત્રદ્વારા શ્રીગૌતમસ્વામીએ પ્રભુશ્રીને એવું પૂછ્યું છે કે'जीवे णं भंते ! कालवन्नपज्जवेहिं किं कडजुम्मे पुच्छा' हे भगवन् शरीर સહિત જીવના જે આ કૃષ્ણવણું પર્યાય છે, તે શુ કૃતયુગ્મ રૂપ છે? અથવા ચૈાજ રૂપ છે ? દ્વાપરયુગ્મ રૂપ છે? અથવા કલ્ચાજ રૂપ છે? આ પ્રશ્નના उत्तरभां अनुश्री छे - 'गोयमा ! जीत्रपए से पडुच्च नो कडजुम्मे जाव
-
શ્રી ભગવતી સૂત્ર : ૧૫
