________________
प्रमेयचन्द्रिका टीका श०२५ उ. ३ सू०४ द्रव्यार्थत्वेन प्रदेश निरूपणम्
६६३.
इति ग्राह्यम् । तत्र यत् ओजश्रेण्यायतं संस्थानं त्रिपदेशावगाढं कथितम् यचओजपतरायतं संस्थानं पञ्चदशपदेशिकं कथितम् तत् - त्रिशेषत्वात् त्र्योजम देशावगाढं भवति । यत् खलु ओजश्रेण्यायतं संस्थानं त्रिपदेशावगाढं कथितम् यच्च - प्रतरायतं पञ्चदश प्रदेशिकं कथितम् तत् त्र्यग्रत्वात् योजमदेशावगाढं भवति । यत् पुनः श्रेण्यायतं द्विदेशिकम् यश्च प्रतरायतं षट्पदेशिकं कथितम् तद् द्विशेषस्वाद द्वापरयुग्मप्रदेशावगाढं भवति । यत् खलु घनायतं संस्थानं पञ्चचत्वारिंशत् प्रदेशिक कथितम् तदेकशेषस्वात् कल्यो जप्रदेशावगाढं भवतीति ।
एतावता प्रकारेण एकत्वेन प्रदेशावगाढमाश्रित्य संस्थानानि विचारितानि । अतः परं पृथक्त्वेन तान्येव संस्थानानि विचारयितुमाह- 'परिमंडला णं भंते इत्यादि । दो का ग्रहण हुआ है । जो ओजश्रेण्यागत संस्थान त्रिप्रदेशावगाढ कहा गया है तथा - ओजप्रतरायत संस्थान पन्द्रह प्रदेशों वाला कहा गया है सो तीन शेषवाला होने से इस अपेक्षा यह आयतसंस्थान यो प्रदेशावगाढ कहा गया है। तथा जो ओज श्रेण्यात संस्थान त्रिप्रदेशावगाढ कहा गया है और जो प्रतरायत संस्थान पन्द्रहप्रदेशों वाला कहा गया है वह व्यग्र होने से ज्योजप्रदेशावगाढ होता है। तथा जो युग्म श्रेण्यात दो प्रदेशवाला कहा गया है और जो प्रतरायत ६ छह प्रदेशोंवाला कहा गया है वह द्विप्रदेशशेषवाला होने से द्वापरयुग्म प्रदेशावगाढ होता है। जो घनायत संस्थान ४५ पैंतालीस प्रदेशों वाला कहा गया है वह एकशेष होने से कल्योजप्रदेशावगाढ होता है ।
इस प्रकार एकत्व से प्रदेशावगाढता को लेकर संस्थानों का विचार किया । अब पृथक्त्व (बहुत्व) रूप से उन्हीं संस्थानों का विचार किया ગ્રહણ કરાયેલ છે. જે એજ શ્રેણ્યાયત સ ંસ્થાન ત્રણ પ્રદેશાવગાઢ વાળુ કહ્યુ છે, તથા એજ પ્રતરાયત સંસ્થાન પાંચ પ્રદેશેાવાળું કહેલ છે, તે ત્રણ શેષવાળુ હાવાની અપેક્ષાથી આ આયત સંસ્થાન યેાજ પ્રદેશાવગાઢ કહેલ છે, તથા જે શ્રેણ્યાયત સંસ્થાન ત્રણ પ્રદેશાવળાઢ વાળુ કહ્યું છે, અને પ્રતરાયત સંસ્થાન १५ ५४२ प्रदेशीवाणु उछु छे, ते त्र्यंथ-त्र अथवाणु होवाथी यो प्रदेशाવગાઢ થાય છે. તથા જે શ્રેણ્યાયત બે પ્રદેશેાવાળુ કહ્યુ છે, અને જે પ્રતરાયત સ્થાન ૬ છ પ્રદેશેવાળુ કહ્યુ છે, તે બે પ્રદેશવાળુ હાવાથી દ્વાપરયુગ્મ પ્રદેશાવગાઢ ડાય છે. જે ઘનાયત સ`સ્થાન ૪૫ પિસ્તાલીશ પ્રદેશે. વાળુ કહેલ છે. તે એક શેષ હાવાથી કલ્યેાજ પ્રદેશાવગાઢ હોય છે. આ રીતે એક પણાથી પ્રદેશાવગાઢ પણાને લઈને સંસ્થાના સંબંધી વિચાર્
શ્રી ભગવતી સૂત્ર : ૧૫
