________________
प्रमेयचन्द्रिका टीका श०२५ उ.३ सू०४ द्रव्यार्थत्वेन प्रदेशनिरूपणम् ६५३ मानि 'सिय कलिओगा' स्यात्-कदाचित् कल्योजस्वरूपाणि । 'विहाणादेसेणं' विधानादेशेन-प्रत्येकापेक्षया तत्तद्रूपेण 'नो कड जुम्मा' नो कृतयुग्मानि 'नो तेश्रोगा नो व्योजस्वरूपाणि, 'नो दावर जुम्मा' नो द्वापरयुग्मानि परिमण्डलादीनि संस्थानानि भवन्ति । किन्तु-प्रत्येकापेक्षया-'कलिभोगा' कल्योजस्वरूपाणि भवन्तीति । 'एवं जाव आयया' एवं यावदायतसंस्थानानि अत्र यावत् पदेन वृत्त. ध्यत्रचतुरस्रसंस्थानानां ग्रहणं भवति । तथा च-वृत्तादारभ्य-आयतान्तसंस्थानानि ओघादेशेन स्यात् कृतयुग्मानि स्यात्-योजस्वरूपाणि, स्यात्-द्वापरयुग्मानि स्यात् सिय दावरजुम्मा, सिय कलिभोगा' हे गौतम! सामान्य रूप से अर्थात् सप परिमंडल संस्थानों की अपेक्षा से कदाचित् कृतयुम्मरूप है, कदाचित् योजरूप हैं, कदाचित् द्वापरयुग्म रूप है कदाचित् कल्योजरूप हैं। 'विहाणादेसेण नो कडजुम्मा नो ते भोगा, नो दावरजुम्मा कलिओगा एवं जाव आयया' तथा-विधानादेश-प्रत्येक की अपेक्षा से वे परिमंडल संस्थान न कृतयुग्मरूप है, न योजरूप हैं, न द्वापरयुग्म रूप हैं किन्तु कल्योज रूप हैं। इसी प्रकार का कथन यावत् आयत संस्थान तक जानना चाहिये। यहां यावत् पद से वृत्त पत्र चतुरस्र इन संस्थानों का ग्रहण हुआ है। तथा च-वृत्त से लेकर आयतान्त संस्थान ओघादेश से कदाचित् कृतयुग्म रूप होते हैं, कदाचित् व्योजरूप होते हैं, कदाचित् द्वापरयुग्म रूप होते हैं। और कदाचित् कल्योज स्वरूप होते हैं। तथा प्रत्येक की
मा प्रश्न उत्तरमा प्रभु छ -'गोयमा ! ओबादेसेणं सिय कडजुम्मा सिय ते ओगा सिय दावरजुम्मा सिय कलिओगा' है गौतम! सामान्य पाथा वृत्त વિગેરે સઘળા સંસ્થાને કોઈ વાર કૃતયુગ્મ રૂપ છે, કોઈ વાર જ રૂપ छ, 15 पार ६५२ युभ ३५ छे. अने पर ध्यान ३५ छे. 'विहाणा. देसेणं नो कडजुम्मा नो तेओगा नो दावरजुम्मा कलि ओगा एवं जाव आयया' તથા વિધાનાદેશની અપેક્ષાથી તે પરિમંડલ વિગેરે સંસ્થાને કૃતયુગ્મ રૂપ નથી,
જરૂપ પણ નથી, તેમ દ્વાપર યુગ્મ પણ નથી. પરંતુ કાજ રૂપ છે આજ પ્રમાણેનું કથન યાવત્ આયત સંસ્થાન સુધીમાં સમજી લેવું એટલે કે વૃત્ત સંસ્થાન વ્યસૃસંસ્થાન ચતુરસ્ત્ર સંસ્થાન આ બધા સંસ્થાનના વિષ યમાં ઉપર પ્રમાણેનું સઘળું કથન સમજવું. તથા વૃત્ત સંસ્થાનથી લઈને આયત સંસ્થાન સુધીના બધા સંસ્થાને એઘાદેશથી કોઈ વાર કૃતયુમ ૩પ હોય છે, કોઈ વાર જ રૂપ હોય છે, કોઈ વાર દ્વાપર યુગ્મરૂપ હોય છે. અને કઈ વાર કજ રૂપ હોય છે. તથા દરેકની અપેક્ષાથી–એક-એકને
શ્રી ભગવતી સૂત્ર : ૧૫
