________________
प्रमेयवन्द्रिका टीका श०२४ उ.२१ सू०१ मनुष्याणामुत्पत्तिनिरूपणम् ३७५ असंस्खाता वा तत्र उत्पद्यन्ते अत्र उत्कृष्टतः संख्याता उत्पद्यन्ते एता. वानेव भेद इति 'सेसं तं चेव' शेषम्-उत्पादपरिमाणातिरिक्तं सर्वमपि लेझ्या दृष्टयादिकं तदेव पञ्चेन्द्रियोदेशकोक्तमेव ज्ञातव्यमिनि। 'एवं जाव ईसाणदेवोत्ति' एवं यावदीशान देव इति, एवं-यथा-येन प्रकारेण असुर कुमारदेवाः मनुष्येषु पञ्चेन्द्रियतिर्यग्योनिकोद्देशके कथिता अतिदेशेन उत्पादिता एवमेव नागकुमारादारभ्य नर भानपति-वानव्यन्तर-ज्योतिष्कसौधर्म शानान्ता देवा अपि मनुष्येवूत्पादनीयाः समानवक्तव्यत्वादिति । 'एयाणि चेव णाणत्ताणि' एतान्येव च नानात्वानि यथा तत्र असुरकुमारपकरणे जघन्यस्थिते। परिमाणस्य च नानात्वं कथितं तथैव इहापि नागकुमारादारभ्य इसानान्तदेव. प्रकरणेऽपि जघन्यस्थिते। परिमाणस्य च नानात्वमवगन्तव्यमिति । सनत्कु. भिन्नता है। 'सेसं तं चेय' इस प्रकार से उत्पाद और परिमाण कृत भेद के सिवाय लेश्या दृष्टि आदिक का कथन सब यहां पञ्चेन्द्रिय तिर्यक प्रकरणोक्त जैसा ही है। __ ‘एवं जाव ईसाणदेवोत्ति' जिस प्रकार असुरकुमार देव पश्चेन्द्रिय तिर्यग्योनिकों के प्रकरण के अतिदेश से मनुष्यों में उत्पादित किये गये हैं। उसी प्रकार से नागकुमार से लेकर नौ भवनपति देव, वोनव्यन्तर देव, ज्योतिष्क देव, सौधर्म और ईशानदेव इन सब देवों का भी मनुष्यों में उत्पाद कह लेना चाहिये। क्योंकि ये सब देव. समान वक्तव्यता वाले हैं। 'एयाणि चेव जाणत्ताणि' जिस प्रकार असुरकुमार के प्रकरण में जघन्यस्थिति और परिमाण इनमें भिन्नता है, उसी प्रकार से यहां पर भी नागकुमार से लेकर ईशान तक के देव प्रकरण में जघन्य स्थिति और परिमाण में नानात्व है । सनत्कुमार २ मा l पY भाव छ. 'सेसं तं चेव' मा शत पाई म परिभाણના ભેદ શિવાય લેગ્યા દષ્ટિ વિગેરે સંબંધી સઘળું કથન અહિયાં પચેન્દ્રિય તિર્યંચના પ્રકરણમાં જે પ્રમાણે કહ્યું છે, તે પ્રમાણે છે, ___एवं जाव ईसाण देवोत्ति' २ रीते ससुरमा२ हेक्नु पयेन्द्रियतिय च
નિવાળાઓના પ્રકરણના અતિદેશ (ભલામણ) થી મનુષ્યમાં ઉત્પન્ન થવાના સંબંધમાં કથન કરેલ છે. એ જ રીતે નાગકુમારથી લઈને નવ ભવનપતિ દેવ, વાતવ્યન્તર દેવ, જતિષ્ક દેવ સૌધર્મ અને ઈશાન દેવ એ બધા દેવે પણ મનુષ્યમાં ઉત્પન્ન થવાના સંબંધમાં કથન કહેવું જોઈએ કેમકે આ સઘળા देवे। स२मा जथन छ, “एयाणि चेव णाणताणि' २ शत असुमारना પ્રકરણમાં જઘન્યસ્થિતિ અને પરિમાણમાં જુદાપણ કહેલ છે, એજ રીતે અહિયાં પણ નાગકુમારથી લઈને ઈશાન સુધીના દેવાના કથનમાં જઘન્યસ્થિતિ અને પરિમાણના સંબંધમાં જુદાપણુ આવે છે.
શ્રી ભગવતી સૂત્ર: ૧૫
