________________
प्रमेयचन्द्रिका टीका २०२४ उ.१२ सू०१ पृथ्वीकायिकानामुत्पातनिरूपणम् २३ परिणामद्वारे यत् जघन्यत एको वा द्वौ वा त्रयो वा 'उक्कोसेणं संखेज्जा वा असं. खेज्जा वा उववज्जिज्जा' उत्कृष्टतः संख्याता वा असंख्याता वा उत्पोरन् , प्रथमगमे कियन्त एकसमये समुत्पद्यन्ते इति प्रश्नस्य अनुसमयमविरहिता असंख्याता उत्पद्यन्ते तत्र पूर्व द्वयो र्गमयो स्तत्रोत्पित्मूनां बहुत्वेनासंख्येया एवोल्पयन्ते इश्युत्तरं दत्तम् , इह तु एकसमये कियन्त उत्पधन्ते इति प्रश्नस्य जघन्येन एको वा द्वौ चा त्रयो वा, उत्कृष्टत एकत आरभ्य संख्याता वा असंख्याता वा उत्पद्यन्ते, उत्कृष्टस्थितिषु उत्पत्तियोग्यानामल्पत्वेन एकादीनामपि उत्पादसद्भावात्, इत्यु त्तरम् , एतावद् अनयोः लक्षण्यमिति। परिमाणलेश्या दृष्टिज्ञानाज्ञानादिकं सर्वमपि प्रथमगमवदेव ज्ञातव्यम् । कायसंवेधे तु 'भवादेसेणं जहन्नेणं दो भवग्गहणाई उक्कोसेणं अट्ठमवग्गणाइ' भवादेशेन भवापेक्षया कायसंवेधो भवद्वयग्रहणात्मक: पृथिव्याः प्रथमो भवः, द्वितीयोऽपि पृथिव्या एव, उत्कृष्टोऽष्टमग्रहणानिउत्कृष्टतः पृथिवीकायिक नीवानामष्ट भवग्रहणानि भवन्तीति । अयमत्राभिमायःप्रश्न पूछा गया है कि एक समय में वहां कितने उत्पन्न होते हैं तो वहां ऐसा उत्तर में कहा गया है कि जघन्य से एक अथवा दो अथवा तीन उत्पन्न होते हैं और उत्कृष्ट से संख्यात अथवा असंख्यात उत्पन्न होते हैं। क्योंकि उत्कृष्ट स्थिति वालों में उत्पत्ति के योग्य जीव अल्प होते हैं इसलिये वहां एक आदिकों का भी उत्पाद होना सम्भव होता है। यही दो गो की अपेक्षा इस गम में भिन्नता है। बाकी का और सब कथन, परिमाण, लेश्या, दृष्टि, ज्ञानाज्ञान आदि का प्रथम गम के जैसा है। कायसंवेध में भवकी अपेक्षा जघन्य दो भव और उत्कृष्ट आठ भव तथा काल की अपेक्षा जघन्य अन्तर्मुहूर्त अधिक २२ हजार वर्ष और उस्कृष्ट :एक लाख ७६ हजार वर्षे है, इतने काल तक वह उसमें गमनागमन करता है, यहां ऐसा अभिप्राय है-कि ન્યથી એક અથવા બે અથવા ત્રણ ઉત્પન્ન થાય છે. અને ઉત્કૃષ્ટથી એકથી લઈને અથવા સંખ્યાત અથવા અસંખ્યાત સુધી ત્યાં ઉત્પન્ન થાય છે કેમકે ઉત્કૃષ્ટ સ્થિતિવાળાઓમાં ઉત્પત્તિને ચોગ્ય એવા થોડા હોય છે. જેથી ત્યાં એક વિગેરેને ઉત્પાદ થવાને પણ સંભવ રહે છે. એજ વાતની આ બે ગામો કરતાં આ ગામમાં જુદાઈ છે. બાકીનું બીજુ તમામ કથન પરિમાણ, વેશ્યા, દષ્ટિ, જ્ઞાન, અજ્ઞાન, વિગેરેનું કથન પહેલા ગમ પ્રમાણે જ છે. કાયસંવે ધમાં ભવની અપેક્ષાએ જઘન્યથી બે ભવ અને ઉત્કૃષ્ટથી આઠ ભવ તથા કાળની અપેક્ષાએ જ ઘન્યથી અંતમુહૂર્ત અધિક ૨૨ બાવીસ હજાર વર્ષ અને ઉત્કૃષ્ટથી એક લાખ ૭૬ છે તેર હજાર વર્ષ છે. એટલા કાળ સુધી તે એ ગતિનુ સેવન કરે છે. અને એટલા જ કાળ સુધી તે ગતિમાં ગમનાગમન
શ્રી ભગવતી સૂત્ર: ૧૫
