________________
प्रमेयचन्द्रिका टीका श०२४ उ.१७ २०१ द्वीन्द्रियजीवोत्पत्त्यादिनिरूपणम् १९५ कायिक में उत्पन्न होने योग्य पृथिवीकायिक जीव की वक्तव्यता कही गई है वही वक्तव्यता यहां पर भी कह लेनी चाहिए अर्थात् यहां बेइंद्रियों का सूत्र होने से बेइंद्रिय के अनुसार उत्पादपरिमाणस्थिति आदि सब द्वार ध्यान में लेकर कह देना चाहिये। जब प्रभु से गौतम ने ऐसा पूछ। कि हे भदन्त ! पृथिवीकायिक जीव जो कि बेइन्द्रियों में उत्पन्न होने के योग्य है वह कितने काल की स्थितिवाले-दीन्द्रियों में उत्पन्न होता है ? तो इस प्रश्न के उत्तर में प्रभु ने उनसे कहा-कि हे गौतम। वह जघन्य से एक अन्तर्मुहूर्त की स्थितिवाले दीन्द्रियों में उत्पन्न होता है और उत्कृष्ट से बारह वर्ष की स्थितिवाले द्वीन्द्रियों में उत्पन्न होता है उत्पातद्वार में द्वीन्द्रियों में उत्पन्न होने वाला पृथिवीकायिक उत्कृष्ट से बारह वर्ष की स्थितिवाले द्वीन्द्रियों में उत्पन्न होता है, क्यों कि दीन्द्रियों की स्थिति बारहवर्ष की ही कही गई है पृथिवी कायिक जय पृथिवीकाय में उत्पन्न होता है तष पृथिवीकायिक की स्थिति उत्कृष्ट बाईस हजार वर्ष की होने के कारण पृथिवीकायिक सूत्र में बाई सहजारवर्ष की स्थितिवालों में उत्पन्न होने का कहा है किन्तु જે રીતે પૃથ્વીકાયિકેમાં ઉત્પન્ન થવાને ગ્ય પૃથ્વીકાયિક જીવના સંબંધમાં કથન કર્યું છે, તે જ પ્રમાણેનું કથન અહિયાં પણ સમજવું જોઈએ. અર્થાત્ અહિયાં બે ઇન્દ્રિયનું સૂત્ર હોવાથી બે ઇંદ્રિયના કથન પ્રમાણે ઉત્પાત પરિણામ સ્થિતિ વિગેરે બધા દ્વારે રીતે કહેવા જોઈએ. જ્યારે ગૌતમસ્વામીએ પ્રભુને એવું પૂછયું કે-હે ભગવન્ પૃવીકાયિક જીવ કે જે દ્વીન્દ્રિમાં ઉત્પન્ન થવાને ચગ્ય છે, તે કેટલા કાળની સ્થિતિવાળા હીન્દ્રિમાં ઉત્પન્ન થાય છે? આ પ્રશ્નના ઉત્તરમાં પ્રભુએ તેઓને કહ્યું કે કે-હે ગૌતમ! તે જઘન્ય ન્યથી એક અંતમુહૂતની સ્થિતિવાળા દ્વીન્દ્રિમાં ઉત્પન્ન થાય છે, અને ઉત્કૃષ્ટથી ૧૨ બાર વર્ષની સ્થિતિવાળા હીન્દ્રિમાં ઉત્પન્ન થાય છે. ઉત્પાત દ્વારમાં દ્વીન્દ્રિમાં ઉત્પન્ન થવાવાળા પૃથ્વીકાયિક જીવે ઉત્કૃષ્ટથી બાર વર્ષની સ્થિતિવાળા દ્વીન્દ્રિમાં ઉત્પન્ન થાય છે. કેમકે હીન્દ્રિયની સ્થિતિ બાર વર્ષની જ કહી છે. પૃથ્વીકાયિક જ્યારે પૃથ્વીકાયિકમાં ઉત્પન્ન થાય છે. ત્યારે પૃથ્વીકાયિકની સ્થિતિ ઉત્કૃષ્ટથી ૨૨ બાવીસ હજાર વર્ષની હોવાથી પૃવીકાયિક સૂત્રમાં ૨૨ હજાર વર્ષની સ્થિતિવાળામાં ઉત્પન્ન થવાનું કહેલ છે. પરંતુ અહિયાં બાર વર્ષની સ્થિતિવાળા દ્વીનિદ્રામાં
શ્રી ભગવતી સૂત્ર : ૧૫
