________________
प्रमेयचन्द्रिका टीका श० २० उ० ८ सू० १ कर्मभूम्यादिकनिरूपणम् ६५ पं पञ्चसु भरहेसु पंचसु ऐरवएसु' पञ्चसु भरतेषु पञ्चमु च ऐवतेषु 'पुरिमपच्छिमगा' पूर्वपश्चिमौ-प्रथमचरमतीर्थकरौ 'दुवे अरहंता भगवंतो' द्वौ अन्तिो भगवन्तौ पंच महत्वइयं' 'पञ्चमहाबतिकम् 'पंचाणुवइयं' पञ्चानुवतिकम् 'सप्पडिकमणं' सप्रतिक्रमणं-पतिक्रमणसहितम् 'धम्मं धर्मम् ‘पन्नवयंति' प्रज्ञापयत:उपदिशत इत्यर्थः, हे गौतम ! पञ्चमहाविदेहेषु च पञ्चमहाबतिकस्य धर्मस्योपदेशं न कुरुतः परन्तु पश्चम भरतेषु पञ्चसु ऐक्सेषु च प्रामचरमतीर्थकरौ प्रतिक्रमणयुक्तपञ्चमहाबतिकस्य धर्मस्य उपदेशं कुरुत इति भावः । तत् कि महाविदेहेषु धर्मोपदेश एव न भवति ? तत्राह-एएमु ' इत्यादि 'एए सुण पंचमहाविदे हेसु अरहना भगवंतो चाउजाम धम्म पन्नति' एतेषु पञ्चमु महाविदेषु अर्हन्तो भगवन्तश्चातुर्याम ध प्रज्ञास्यन्ति तत्र न पश्चमहातिकस्य धर्मस्योपदेशः किन्तु चातुर्यामस्यैव धर्मस्योपदेशं कुर्वन्तीत्यर्थः । 'जंबुई दे णं भंते ! दीवे' जम्बूद्वीपे खलु भदन्त ! द्वीपे 'भारहे वासे' भारते वर्षे 'दमीसे ओसप्पिहै-अरिहन्त भगवत प्रतिकागयुक्त पंचमहावतरूप धर्म का उपदेश पाँच महाविदेहों में नहीं करते हैं किन्तु-एएलु णं पंचस्लु भरहेसु पंचसु एरवएसु० इत्यादि इन पाँच भरतक्षेत्रों में और पाँच ऐरवत क्षेत्रों में प्रथम चरम ये दो तीर्थकर भगयन्त प्रतिक्रमण सहित पांच महाव्रतरूप और पांच अणुव्रत धर्म का उपदेश करते हैं। तो क्या पांच महाविदेहों में धर्मोपदेश ही नहीं होता है ? इसके उत्तर में प्रभु कहते हैं-'एएस्सु णं पंच महाविदेहेसु अरहंता भगवंतो चाउ. ज्जामं धम्मं पन्नवयंति' हे गौतम ! इन पांच महाविदेहों में अरहंत भगवंत चातुर्याम धर्म का उपदेश करते हैं । पांच महाव्रतरूप धर्म का उपदेश नहीं करते हैं । 'जंबुद्दीवेणं भंते ! दीवे० इत्यादि,
अब गौतम प्रभु से ऐसा पूछ रहे हैं-कि हे भदन्त ! इस वर्तमान अवसर्पिणीकाल में इस जम्बूद्वीपस्थित भरतक्षेत्र में कितने तीर्थकर होते પાંચ મહાવ્રતરૂપ ધર્મને ઉપદેશ પાંચ મહાવિદેહમાં કરતા નથી. પરંતુ 'एएसु णं पंचस भरहेसु पंचसु एरवएसु' इत्यादि म पांय भरतक्षेत्रमा भने પાંચ અરવતક્ષેત્રોમાં પ્રથમ અને ચરમ એ બે તીર્થકર લાગવાનું પ્રતિક્રમણ સહિત પાંચ મહાવ્રતરૂપ અને પાંચ અણુવ્રત ધર્મનો ઉપદેશ કરે છે. તો શું પાંચ મહાવિદેહમાં ધર્મોપદેશ થતો નથી ? આ પ્રશ્નના ઉત્તરમાં પ્રભુ ४३ छे ४-'एएसु णं पंचसु महाविदेहेस अरहंता भगवंतो चाउज्जामं धम्म पन्नवयंति' ३ गौतम ! म पांय महाविडामा मत भगवान् यातुर्याम ધને ઉપદેશ કરે છે. પાંચ મહાવ્રતરૂપ ધર્મને ઉપદેશ કરતા નથી. 'जंबहिवेणं भंते ! दीवे.' त्यात
भ०९
શ્રી ભગવતી સૂત્ર: ૧૪
