________________
प्रमेयचन्द्रिका टीका २०२४ उ.३ सू०१ नागकुमारदेवस्योत्पादादिकम् ६४१ एवं त्रयो गमा स्तथा असंख्येयवर्षायुष्क संज्ञिमनुष्याः नागकुमारावासे उत्पद्यन्ते १, असंख्येयवर्षायुष्कसंझिमनुष्याः जघन्यकालस्थितिकनागकुमारेपूत्पद्यन्ते २, असंख्येयवर्षायुष्कसंज्ञिमनुष्याः उत्कर्षकालस्थितिकनागकुमारे वृत्पद्यन्ते इति तृतीयो गमः। एवं त्रयो गमा असंख्यातवर्षायुष्कमनुष्याणां नागकुमारावासे उत्पत्ती वेदितव्या इति । 'नवर पढमविइएसु गमएसु' नवरम् केवलमेतदेव लक्षण्यं यत् प्रथम द्वितीयगमयोः, 'सरीरोगाहमा जहन्नेणं साइरेगाई पंच धणु. सयाई' शरीरावगाहना जघन्यतः सातिरेकाणि पञ्च धनुःशतानि, 'उक्कोसेणं विभि गाउयाई उत्कर्षेण त्रीणि गव्य॒तानि, तिर्यग्योनिकानां नागकुमारोत्पत्तौ प्रथमद्वितीययो या शरीरावगाहना तदपेक्षयाऽत्र वैलक्षण्यं यत् जघन्यतः सातिरेका युष्क संज्ञी मनुष्य भी नागकुमारावास में उत्पन्न होते हैं १ तथा वे जघन्य काल की स्थिति वाले नागकुमारों में उत्पन्न होते हैं २ और उत्कृष्ट काल की स्थितिवाले नागकुमारों में भी वे उत्पन्न होते हैं ३ । इस प्रकार से ये आदिके तीन गम हैं। और ये असंख्योत वर्षायुष्क संज्ञी मनुष्यों की नागकुमारावास में उत्पत्ति के सम्बन्ध में यहां प्रकट किये गये हैं। 'नवरं पढमविइएसु गमएस्तु' परन्तु प्रथमगम और द्वितीय गम में अवगाहना को लेकर ऐसी भिन्नता है कि 'सरीरोगाहणा जहन्नेणं साइरेगाई पंच धणुसयाई.' शरीरावगाहना यहां जघन्य से सातिरेक पांचसो धनुष की और उत्कृष्ट से तीन गव्यूत की कही गई है सो यह शरीरावगाहना उस कथित अवगाहना की अपेक्षा से जो तिर्यग्योनिकों की नागकुमारोत्पत्ति में प्रथम द्वितीय गम में कहीं આયુષ્યવાળા સંજ્ઞી મનુષ્ય પણ નાગકુમારા વાસમાં ઉત્પન્ન થાય છે. ૧ તથા જઘન્ય કાળની સ્થિતિવાળા નાગકુમારોમાં પણ તેઓ ઉત્પન્ન થાય છે. ૨ અને ઉત્કૃષ્ટ કાળની સ્થિતિવાળા નાગકુમારમાં પણ ઉત્પન્ન થાય છે ૩, આ પ્રમાણેના આ આદિના-પહેલે–બીજે અને ત્રીજો એ ત્રણ ગમ છે. અને તે અહિયાં અસંખ્યાત વર્ષની આયુષ્યવાળી સંજ્ઞી મનુષ્યની નાગકુમારાવાસામાં उत्पत्तिना समयमा मडियां मत.०या छे. 'नवर पढमबिइएसु गमएसु' परंतु પહેલા ગમમાં અને બીજા ગામમાં આ અવગાહના સંબંધમાં એવી રીતનું
। पाछे ४-'सरीरोगाहणा जहण्णेणं साइरेगाइ पंच धणुसयाइ' मलियां શરીરની અવગાહના જ ઘયથી સાતિરેક પાંચસો ધનુષની અને ઉત્કૃષ્ટથી ત્રણ ગભૂત (ત્રણ ગાઉ) ની કહી છે. અવગાહના તે પહેલા કહેલ અવગાહની કરતાં એટલે કે જે અવગાહના તિર્યંચ નિવાળાઓની નાગકુમારોની ઉત્પ ત્તિમાં પહેલા અને બીજા ગામમાં કહી છે. જઘન્યથી સાતિરેક પાંચસે ધનુષની
શ્રી ભગવતી સૂત્ર: ૧૪
