________________
भगवतीसूत्रे
यावद्भवादेश इति तथाहि संज्ञिपश्चेन्द्रियमकरणम् - तेषां खलु भदन्त ! पर्याप्तसंख्ये वर्षायुष्कसंझिमनुष्याणां नरके उत्पित्सूनां शरीराणि कीदृशसंस्थानयुक्तानि भवन्ति ? गौतम ! षड्विध संस्थानसंस्थितानि भवन्ति तद्यथा - समचतुरस्रसंस्थानन्यग्रोधसंस्थान, यावद् हुण्डसंस्थानसंस्थितानि भवन्तीति तेषां पर्याप्त संख्येयवर्षायुष्कसंज्ञिमनुष्याणां कतिलेश्या भवन्तीति प्रश्नः, गौतम ! षड्छेश्या भवन्ति तद्यथा - कृष्णलेश्या यावत् शुक्ललेश्या । दृष्टिः सम्यग्दृष्टिमिध्यादृष्टिः सम्यग्मिध्यादृष्टिश्वेति त्रिविधा अपि भवतीति, ज्ञानद्वारे - चत्वारि ज्ञानानि, त्रीणि अज्ञानानि मजनया तदग्रे मदर्शयिष्यन्ते । मनोयोग - वचोयोग- काययोग इति त्रिविधोsपि योगो भवति तेषां जीवानामिति । एतद्व्यतिरिक्तम् अशिवदेव भवति । हे भदन्त ! प्रथमम् पर्याप्त संख्येयवर्षायुष्कसंज्ञिमनुष्यो भवेत् ततो मृत्वा नारको का यावत् भवादेश तक संज्ञी पञ्चेन्द्रिय तिर्यग्योनिकों के जैसा जानना वाहिये, इस प्रकार नरक में उत्पन्न होने के योग्य जो पर्याप्त संख्यात वर्षायुष्क संज्ञी मनुष्य हैं उनके ६ प्रकार का संस्थान होता है, जैसेसमचतुरस्त्र संस्थान, न्यग्रोध संस्थान, यावत् हुंडक संस्थान, इनके कृष्ण ऐश्या यावत् शुक्ललेश्या तक ६ लेश्याएं होती हैं। सम्यग्दृष्टि, मिथ्यादृष्टि और सम्यगूमिथ्यादृष्टि ऐसी ये तीन प्रकार की दृष्टियाँ होती हैं। ज्ञानद्वार में चार ज्ञान और तीन अज्ञान भजनासे होते हैं। योग द्वार में मनोयोग, वचनयोग और काययोग ये तीन योग होते हैं। इस कथन के अतिरिक्त और अवशिष्ट सब कथन असंज्ञि प्रकरण में कहे गये कथन के अनुसार ही है। अब गौतम प्रभु से ऐसा पूछते हैं - हे भदन्त !
४९८
આ વિષયનુ ખાકીનું તમામ કથન યાવત્ ભાદેશ સુધીનું સની પૉંચેન્દ્રિય તિય ચ ચેાનિકાના કથન પ્રમાણે સમજવું. આ રીતે નરક્રમાં ઉત્પન્ન થવાને ચેાગ્ય જે પર્યાપ્ત સખ્યાત વર્ષની આયુષ્યવાળા સંજ્ઞી મનુષ્ચા છે. તેઓને ૬ છ પ્રકારનું સંહનન હાય છે. જે આ પ્રમાણે છે –સમચતુસ્ર સંસ્થાન ૧, न्यग्रोध-संस्थान यावत् हुआ संस्थान, तयाने કૃષ્ણે વૈશ્યાથી શુકલ લેશ્યા સુધીની છએ લેસ્યાએ હાય છે, અને સમ્યગ્દૃષ્ટિ, મિથ્યાદષ્ટિ, અને સભ્યગ્નિજ્યાદષ્ટિ આ ત્રણે પ્રકારની દૃષ્ટિએ તેને હાય છે. જ્ઞાનદ્વારમાં તેને ચાર જ્ઞાન અને ભજનાથી ત્રણ અજ્ઞાન હેાય છે. તેઓને ચાગ દ્વારમાં–મને ચેાળ, વચનયેાગ, અને કાયયેાગ આ ત્રણ ચૈાગ ઢાય છે. આ કથન શિવાચતું બાકીનું તમામ કથન અસંગી પ્રક હ્યુમાં કહેવામાં આવેલ કથન પ્રમાણે ४. ते समबुं.
શ્રી ભગવતી સૂત્ર : ૧૪
