________________
प्रमेयचन्द्रिका टीका श०२४ उ.१ सू०५ संशिपञ्चेन्द्रियतिरश्चां नारकेषूनि० ४४१ कालपर्यन्तं च गमनागमने कुर्यादिति प्रश्नः पूर्वेवदेव इहापि करणीयः। उत्तरमाह-हे गौतम ! भादेशेन जघन्यतो भवद्वयं सेवेत गमनागमने च कुर्योदिति उत्कृष्टतोऽष्टभवपर्यन्तं सेवेत गमनागमने च कुर्यादित्युत्तरम् । कियत्पर्यन्तं पूर्वप्रकरणमिहाध्येतव्यं तत्राह-'जाव कालादेसेणं' इत्यादि, 'जाव कालादेसेणे' यावस्कालादेशेन-कालपकारेण कालापेक्षयेत्यर्थः, 'जहन्नेणं दसवाससहरसाई अंतोमुहुत्तममहियाई' जघन्येन दशवर्षसहस्राणि अन्तर्मुहूर्ताभ्यधिकानि 'उक्कोसेणं चत्तारि सागरोवमाई' उत्कर्षेण चत्वारि सागरोपमाणि 'चउहि अंतो. मुहुत्तेहिं अब्भहियाई' चतुर्भिरतर्मुहूर्ते रश्यधिकानि, 'एवइयं कालं सेवेज्जा, नारक हुआ और वहां से निकल कर वह पुन: जघन्य काल की स्थिति वाला संज्ञी पञ्चेन्द्रियतिर्यश्च हो गया तो इस क्रम से वह कब तक उस तिर्यग्गति और नरकगति का सेवन करता है और कबतक वह उन गतियों में गमनागमन किया करता है इसके उत्तर में प्रभु करते हैंहे गौतम ! भवादेश से यह कम से कम दो भवों को ग्रहण करने तक
और उत्कृष्ट से आठ भवों को ग्रहण करने तक उस गति का सेवन करता है और गमनागमन करता रहता है, सो इस प्रकार का यह कथन इस प्रश्न के उत्तर में कालादेश सूत्रतक ग्रहण करके कहलेना चाहिये अर्थात् काल की अपेक्षा से वह कम से कम अन्तर्मुहूर्त अधिक दश हजार वर्ष तक और उत्कृष्ट से 'चत्तारि सागरोवमाई चाहिं अंतोमुटुत्तेहिं अन्भहियाई' चार अन्तमहूर्त अधिक चार सागरोપર્યાયથી મરીને નારક થાય અને ત્યાંથી નીકળીને તે ફરીથી જઘન્ય કાળની સ્થિતિવાળે સંજ્ઞી પંચેન્દ્રિય તિર્યંચ થઈ જાય તે આ કમથી તે ક્યાં સુધી એ તિર્યંચગતિ અને નારક ગતિનું સેવન કરે છે ? અને તે આ ગતિમાં કયાં સુધી ગમનાગમન-અવર જવર કરતે રહે છે ? આ પ્રશ્નના ઉત્તરમાં પ્રભુ કહે છે કે હે ગૌતમ ! ભવાદેશથી તે ઓછામાં ઓછા બે ભવેને ગ્રહણ કરતાં સુધી અને ઉત્કૃષ્ટથી આઠ ભવેને ગ્રહણ કરતા સુધી તે ગતિનું સેવન કરતા રહે છે. અને ગમનાગમન કરતા રહે છે. આ પ્રમાણેનું આ કથન આ પ્રશ્નના ઉત્તરમાં કાળાદેશ સૂત્ર સુધી ગ્રહણ કરીને કહેવું જોઈએ. અર્થાત કાળની અપેક્ષાએ તે ઓછામાં ઓછું અંતમુહૂર્ત અધિક દસ હજાર १ सुधी भने पृष्टथी 'चत्तारि सागरावमाई' चउहि अंतोमुहुत्तेहि अब्भ. हियाइ' या२ मतभुत मधियार सागरीभ सुधी 'एवइयं कालं सेवेज्जा'
भ० ५६
શ્રી ભગવતી સૂત્ર : ૧૪
