________________
प्रमेयचन्द्रिका टीका श०२० उ.५ सू०९ अनन्तप्रदेशिके सप्ताष्टस्पर्शगतभङ्गनि० ८७३ निद्धे देसे लुक्खे १' सर्वः कर्कशो देशो गुरुको देशो लघुको देशः शीतो देश उष्णो देशः स्निग्धो देशो रूक्ष इति प्रथमो भङ्गः १, सनः कर्कशो देशो गुरुको देशो लघुको देशः शीतो देश उष्णो देशः स्निग्धो देशा रूक्षा इति द्वितीयो भङ्गः २ सर्वः कर्कशो देशो गुरुको देशो लघुको देशः शीतो देश उष्णो देशाः स्निग्धाः देशो रूक्ष इति तृतीयो भङ्गः ३, 'सम्वे कक्खडे देसे गरुए देसे लहुए स्पर्शो वाला होता है तो किस पद्धति से होता है ? तो इसके उत्तर में प्रभु कहते हैं-हे गौतम ! यदि वह सात प्रदेशोंवाला होता है तो 'सव्ये कक्खडे, देसे गरुए, देप्से लहुए, देसे सीए, देसे उसिणे, देसे निद्धे, देसे लुक्खे १ वह सर्वाश में कर्कश, एक्रदेश में गुरु, एकदेश में लघु, एकदेश में शीन, एकदेश में उष्ण, एकदेश में स्निग्ध, और एकदेश में रूक्ष पर्शवाला हो सकता है १. यह इस विषय में प्रथम भंग है अथवा-'सर्वः कर्कशः, देशः गुरुकः, देशः लघुकः, देशः शीतः, देश उष्णः, देशः स्निग्धः, देशाः रूक्षाः २' सर्वाश में यह पर्कश, एकदेश में गुरु, एकदेश में लघु, एकदेश में शीत, एकदेश में उष्ण, एकदेश में स्निग्ध, और अनेक देशों में रूक्ष स्पर्शवाला हो सकता है, इस प्रकार का यह यहां द्वितीय भंग है अथवा-'सर्वः कर्कशः, देशो गुरुकः, देशो लघुकः, देशः शीतः, देश उष्णः, देशाः स्निग्धाः देशो कक्षः ३' सर्वाश में वह कर्कश, एकदेश में गुरु, एकदेश में लघु, एक देश में शीत, एकदेश में उष्ण, अनेक देशों में स्निग्ध और एकदेश હોય તો તે કેવી રીતે આ સાત સ્પશેવાળ હોઈ શકે છે?આ પ્રશ્નના ઉત્તરમાં પ્રભુ કહે છે કે-હે ગૌતમ જે તે સાત પ્રદેશવાળો હોય તે આ प्रमोशना सातपशवाणा हाय छे.-'सव्वे कक्खडे, देसे गरुए देसे लहए देसे सीए देखे उसिणे देसे निद्धे देसे लुक्खे१' ते साशयी ४४श शमां शु३ એકદેશથી લઇ એક દેશથી શીત એકદેશથી ઉણ એકદેશથી સ્નિગ્ધ અને એકદેશથી રક્ષ સ્પર્શવાળે હેઈ શકે છે. ૧ આ પહેલે ભંગ છે. અથવા 'सर्व': कर्कशः देशः गुरुकः देशः लघुकः देशः शीतः देश उष्णः देशः स्निग्धः देशाः रूक्षाः२' ते पाताना सर्वाशथी ४४२॥ से शिथी मु३ मे देशथी લઇ એક દેશથી શીત એક દેશમાં ઉષ્ણ એક દેશમાં નિષ્પ અને એક દેશમાં રૂક્ષ સ્પર્શવાળે હોઈ શકે છે આ રીતે આ બીજો ભંગ થાય છે. ૨ અથવા 'सर्व': कर्कशः देशो गुरुकः देशो लघुकः देशः शीतः देश उष्णः देशाः स्निग्धाः देशा रूक्षः३' ते पोताना सशिथी ४४ मे देशमा शु३ मे देशमा सधु એક દેશમાં શીત એક દેશમાં ઉષ્ણુ અનેક દેશોમાં સ્નિગ્ધ અને એક દેશમાં રૂક્ષ સ્પર્શવાળ હોય છે. એ પ્રમાણે આ ત્રીજો ભંગ છે. ૩ અથવા તે
भ ११०
શ્રી ભગવતી સૂત્ર : ૧૩
