________________
प्रमेयचन्द्रिका टीका श०२० उ०५ सू०२ पुलस्य वर्णादिमत्वनिरूपणम् ६१७ मधुरैश्चत्वारो भंगाः, एवं तिक्ताग्लमधुरैरपि चत्वारो भंगाः, एवं कटु कषायाम्लानामपि ४, एवं कटुकपायमधुराणाम् ४, एवं कटुकाम्लमधुराणाम् , एवं कषा. याम्लमधुराणामपि च वारो भंगा, एवमेते दश त्रिकसंयोगाः, एकैकस्य संयोगे. चत्वारो भेदाः, सर्वे ते चत्वारिंशभेदा भवन्तीति । एवं चतुष्कसंयोगे वर्णवदेव वाला भी हो सकता है ४ जिस प्रकार से ये ४ भंग तिक्तरस को प्रधान करके और उसके साथ कटु और कषाय रम को रख करके उनकी एकता और अनेकता में किये गए हैं इसी प्रकार से तिक्त कटुक के साथ अम्लरस को जोड़कर उनकी एकना अनेकता में ४ भंग घना लेना चाहिये तथा तिक्त कटुक के साथ मधुर रस को जोड़कर उनकी एकता अनेकता में ४ भंग बना लेना चाहिए इसी प्रकार से तिक्त कषाय और अम्लरस इनको युक्त करके ४ भंग इनकी एकता और अनेकता में बना लेना चाहिये तथा तिक्त कषाय और मधुर इनकी एकता और अनेकता में ४ भंग बना लेना चाहिये तथा तिक्त अम्ल और मधुर इनको युक्त करके इनकी एकता अनेकता में ४ भंग बना लेना चाहिए अब तिक्त पद को छोड़कर उसके स्थान में कटुक पद रखकर और उसके साथ कषाय एवं अम्लपद को युक्तकर कटुककषाय अम्ल इनके चार भंग इनकी एकता अनेकता में बना लेना चाहिए तथा कटुककषाय मधुर इनके भी इनकी एकता और अनेकता में ४ भंा बना लेना
કષાય તુરા રસવાળો પણ હોય છે. આ રીતે ચૂંથો ભંગ કહ્યો છે. ૪ તીખા રસને મુખ્ય બનાવીને અને તેની સાથે કડવા અને કષાય રસને રાખીને તેના એકપણ અનેકપણમાં જે રીતે ચાર ભંગો કહ્યા છે. તે જ રીતે તીખા અને કડવા રસની સાથે ખાટા રસને વેગ કરીને તેની એકતા અને અનેકતામાં ૪ ચાર અંગે સમજવા. તેમજ તીખા –કષાય, ખાટા રસનો ચુંગ કરીને તેના એકપણ અને અનેકપણામાં ૪ ચાર ભંગ કહી લેવા. તેજ પ્રમાણે તીખા, કષાય, અને મધુર રસના એકપણું અને અનેકપણામાં ૪ ભાગે કહી લેવા. તથા તીખા, ખાટા અને મીઠા રસના એકપણામાં અને અનેકપણામાં ચાર ભાગ કહેવા.
હવે તીખા રસને છોડીને અને તેના સ્થાને એક કડવા રસને જીને અને તેની સાથે કષાય, ખાટા રસને અને કડવા-ઉપ ય- અને ખાટા રસના ૪ ચાર અંગે તેની એકતા અને અનેકપણમાં સમજી લેવા. તથા કડવાકષાય-અને મધુર રસના એકપણું અને અનેકપણામાં ચાર ભંગ કહેવા.
શ્રી ભગવતી સૂત્ર : ૧૩
