________________
६७८
भगवती सूत्रे
वा ६ जानाति पश्यति, तत्तेनार्थेन माकन्दिकपुत्र ! एवमुच्यते, छद्मस्थः खलु मनुष्यः तेषां निर्जर पुलानां नो किञ्चिद् अन्यत्वं वा ६ जानाति पश्यति, सूक्ष्माः खड्ड ते पुद्गलाः प्रज्ञप्ताः श्रवणायुष्मन् ! सर्वलोकमपि च खलु ते अवगाह्य खलु तिष्ठन्ति, इतिच्छाया ॥
"
व्याख्या स्पष्टा । नवरं तत्र 'ओमत्तं ' आमत्वम् - अनत्वम्, "तुच्छत्तं" तुच्छश्वम्- निस्सारत्वम्, 'गरुयत्तं लघुयत्तं' गुरुत्वं' लघुकत्वं च स्पष्टम् । पुनथ प्रश्नस्योत्तरसूत्रे - 'देवे वि य णं अस्थेगइए' इति प्रायेण देवः पटुपज्ञावान् भवतीति मनुष्येभ्यः देवग्रहणम् । तत्र देवोऽपि चास्त्येककः इति यः कश्चिद्विशिष्टावधिज्ञानविकलः स ते निर्जरापुद्गलानां किश्चिह अन्यत्वादि, न जानाति कथं पुनर्मनुष्य जानातीति । एकः कश्चिज्जानावीति प्रोक्तं तद् विशिष्टावधि ज्ञानयुक्तो देवो जानातीति मया कथितमिति । कियत्पर्यन्तमित्याह - 'जाव तत्थ णं जे ते उवत्ता ते जाणंति पासंति- आहारेंति, से तेणट्टे' यावत् तत्र खलु ये ते उपयुक्तास्ते जानन्ति पश्यन्ति आहरन्ति तत्तेनार्थेन तत् तेन कारणेन 'निक्खेवो माणिपव्वो त्ति' निक्षेपो भणितव्य इति, तत्र निक्षेप इति न्यासः - सूत्रन्यास इति छद्मस्थ मनुष्यादारभ्य वैमानिकपर्यन्तः सर्वोऽपि पाठः व्याख्यातसूत्रान्तरवर्ती जो कहा गया है वह विशिष्ट अवधिज्ञानयुक्त देव जानता है ऐसा मानकर कहा गया है। और वह 'जाव तत्थ णं जे ते उवउत्ता ते जाणंति, आहारेति, से तेणट्ठणं' यहां तक कहा गया है । 'निक्खेको भाणियबोस' ऐसा जो कहा है। उसका तात्पर्य ऐसा है कि छद्मस्थ मनुष्य से लेकर वैमानिकपर्यन्त सभी पाठ यहां ग्रहण कर लेना चाहिये । यह पाठ व्याख्यातसूत्रानन्तरवर्ती चतुर्विंशतिदण्डरूप है । और प्रज्ञापना सूत्रके १५ वें पदमें स्थित प्रथमेन्द्रियोदेशक का है। इसकी व्याख्या मैंने उसकी प्रमेयबोधिनी टीकामें की है। सो वहीं से
છે તેમ કહ્યું છે, તે વિશેષ પ્રકારના અવધિજ્ઞાનવાળા દેવ જાણે છે તેમ માનીને मुडेवामां आव्युं छे. मने ते 'जाव तत्थ णं जे ते उवउत्ता ते जाणति, पासंति, आहारे'ति से तेणट्टेणं' तेमां ने उपयोगवाजा छे तेथे। लये छे, लुभे छे भने ते આહાર કરે છે તે કારણે મે'તે પ્રમાણે કહ્યુ છે. આવાકય પર્યંત કહેવામાં आव्यु छे. 'निक्खेजो भाणियव्वोत्ति' मेवु ने उधुं छे, तेनु तात्पर्य मे छे કે-છદ્મસ્થ મનુષ્યથી લઈને વૈમાનિક સુધીના બધા જ પાઠ અહિયાં ગ્રહણ કરવા. આ પાઠ આ સૂત્રના પછીના સૂત્રમાં ચતુવતિ ( ચાવીસ ) ઠકરૂપ છે. અને પ્રજ્ઞાપના સૂત્રતા પદ્મરમાં પદ્મમાં પ્રથપ ઇન્દ્રિય ઉદ્દેશકને છે. તેની વ્યાખ્યા મેં તે સૂત્રની પ્રમેયએષિની ટીકામાં કરી છે. તે ત્યાં જેઈ લેવી
શ્રી ભગવતી સૂત્ર : ૧૨
