________________
% 3D
भगवतीसूत्र योगनिवत्तिए परप्पयोगनिव्वत्तिए तदुभयप्पयोगनिव्वत्तिए, गोयमा! आयप्पयोगनिवत्तिए वि परप्पयोगनिवत्तिए वि तदुभयप्पयोगनिव्वत्तिए वि। से केणटेणं एवं वुच्चइ, गोयमा ! अविरइं पडुन, से तेणट्टेणं जाव तदुभयप्पयोगनिवत्तिए वि एवं जाव वेमाणियाणं ॥सू०४॥ ___ छाया-जीयः खलु भदन्त ! कि अधिकरणी अधिकरणम् गौतम जीवोऽधिकरणी अपि अधिकरणमपि । तत्के नार्थेन भदन्त ! एवमुच्यते जीवोऽधिकरणी अपि अधिकरणमपि ? गौतम ! अविरतिं प्रतीत्य तत् तेनार्थेन यावत् अधिकरणमपि । नैरयिकः खलु भदन्त ! किमधिकरणी अधिकरणम् गौतम ! अधिकरणी अपि अधिकरणमपि। एवं यथैव जीवस्तथैव नैरयिकोपि । एवं निरन्तरं यावद्वैमानिकः । जीवः खलु भदन्त ! किं साधिकरणी निरधिकरणी ? गौतम ! साधिकरणी नो निरधिकरणी, तत्केनार्थेन पृच्छा गौतम ! अविरतिं प्रतीत्य तत्तेनार्थेन यावत् नो निरधिकरणी एवं यावद्वैमानिकः । जीवः खलु भदन्त ! किं आत्माधिकरणी पराधिकरणी तदुभयाधिकरणी गौतम ! आत्माधिकरणी अपि पराधिकरणी अपि तदुभयाधिकरणी अपि । तत्केनार्थेन भदन्त एवमुच्यते यावत् तदुभयाधिकरणी अपि गौतम ! अविरति प्रतीत्य, तत्तेनार्थेन यावत् तदुभयाधिकरणी अपि एवं यावद्वैमानिकः । जीवाः खलु भदन्त ! अधिकरणं किमात्मपयोगनिर्वतितम् परमयोगनिवर्तितम् तदुभयप्रयोगनिर्तितम् ? गौतम ! आत्मप्रयोगनिर्वतितमपि परप्रयोगनिर्तितमपि तदुभयप्रयोगनिर्वतितमपि । तत्केनार्थेन भदन्त ! एवमुच्यते गौतम ! अविरतिं प्रतीत्य, तत्तेनार्थेन गौतम ! यावत् तदुभयप्रयोगनिर्वतितमपि एवं यावद्वैमानिकानाम् ॥ सू० ४ ॥
पहिले पांच क्रियाओं को निरूपण किया जा चुका है। उनमें अधिकरणिकी क्रिया है। यह अधिकरणिकी क्रिया उसी समय होती है जय अधिकरणवान् जीव के अधिकरण होता है। अधिकरण एवं अधिकरणी के विना अधिकरणिकी क्रिया ही नहीं उत्पन्न होती है अतः
પહેલા પાંચ ક્રિયાઓનું નિરૂપણ કરવામાં આવ્યું છે. તેમાં અધિકરછીકી ક્રિયા તે વખતે થાય છે, કે જ્યારે અધિકરણવાન જવને અધિકરણ થાય છે. અધિકરણ અને અધિકારણ વિના આધિકરણીકી ક્રિયા ઉત્પન્ન થઈ
શ્રી ભગવતી સૂત્ર : ૧૨
