________________
प्रमेयचन्द्रिका टीका २०१६ उ० ८सू० १ लोकस्वरूपनिरूपणम् २६५ हे गौतम ! 'नो जीवा' नो जीवाः तत्र जोबो नास्ति परन्तु जीवदेशानां 'जीवप्रदेशानां च एक प्रदेशेऽपि अवगाहना संभवति अतस्तत्राह-'जीवदेसा वि जीव पएसा वि' जीवदेशा अपि जीवप्रदेशा अपि संभवन्तीति । एवमेव तत्र पुद्गल स्कन्धाः धर्मास्तिकायादीनां देशानां प्रदेशानां संभवादाह-'अजीवा वि अजीव देसा वि अनीवपएसा वि' अजीवाः अनीवदेशाः अजीवपदेशा अपि भव. न्तीति । जीवदेशादीनां तु एकदेशेऽपि आगाहः संभवतीत्युक्तम् जीवदेशा अपि जीव प्रदेशा अपि एवम् अजीवा अपि अजीवदेशा अपि अनीवप्रदेशा अपीति । अजीवा अपि अजीवाः पुद्गलस्कन्धाः अनोवदेशा धर्मास्तिकायाऽधर्मास्तिका. गौतम से प्रभु ने 'गोयमा ! नो जीवदेसा वि, जीवपएसा वि' इसरूप में कही है अर्थात् जब वह लोक का पूर्व दिशा सम्बन्धी चरमान्त एक प्रदेशरूप है तब उसमें असंख्यात प्रदेशों में अवगाहनावाला जीव कैसे रह सकता है । परन्तु जीव देश और जीव प्रदेश यहां एक प्रदेश में पाये जाते है। क्योंकि जीवदेशों और जीव प्रदेशों की एक प्रदेश में भी अवगाहना बन जाती है। इसी प्रकार से वहां पुद्गल स्कन्धों का भी सद्भाव हो सकता है तथा धर्मास्तिकायादि कों के देशों का और प्रदेशों का सद्भाव हो सकता है। इसलिये 'अजीवा वि अजीव देसा वि, अजीवपएसा वि' ऐसा कहा गया है कि वहां अजीव भी अजीव देश भी अजीव प्रदेश भी है क्योंकि जीव देशादिकों का तथा अजीवों एवं अजीव देशादिकों का एक प्रदेश में भी अवगाह हो सकता है। अजीव से पुद्गल स्कन्ध, एवं अजीव देशों से धर्मास्तिकाय अधर्माः समा१ नथी. ये वात गौतम स्वाभान प्रभु 'गोयमा ! नो जीवा, जीवदेखा वि, जीवपएसा वि' से ३५थी ही छे. अर्थात् न्यारे ने पूर्व દિશા સંબંધી ચરમાન્ત એક પ્રદેશ રૂપ છે. ત્યારે તેના અસંખ્યાત પ્રદેશમાં અવગાહનાવાળા જી કેવી રીતે રહી શકે છે. પરંતુ જીવ દેશ અને જીવ પ્રદેશ અહિયાં એક પ્રદેશમાં જ મળે છે. કેમકે જીવ દેશ અને જીવ પ્રદેશની એક પ્રદેશમાં પણ અવગાહના થઈ જાય છે. તે જ રીતે ત્યાં પુદ્ગલસ્ક ધોને સદૂભાવ પણ થઈ જાય છે તેમજ ધર્માસ્તિકાય વિગેરેના દેશના અને પ્રદે. शाना सहमा ५५ २ ५ छ. मेटा माटे 'अजीवा वि, अजीव देसा वि, अजीवपएसा वि' के प्रमाणे आम मायुछे सेट त्यांभ94 પણ છે. અજીવ દેશ પણ છે. અને અજીવ પ્રદેશ પણ છે. કેમ કે જીવ દેશાદિકોનું તથા અજીનું અને અજીવ દેશાદિકનું એક પ્રદેશમાં પણ અવગાહન થઈ જાય છે. અજીવથી પુલ સ્કંધ અને અજીવ દેશથી ધર્મા
भ० ३४
શ્રી ભગવતી સૂત્ર: ૧૨
