________________
प्रमेयचन्द्रिका टीका श० १४ उ० ७ सू० ३ तुल्यताप्रकारनिरूपणम्
३३९
भवति, 'समचउरंसठाणे समचउरंससंठाणवइरित्तस्स संठाणस्स संठाणओ नो तुल्ले' चतुरस्रं संस्थानं समचतुरस्रसंस्थानव्यतिरिक्तस्य संस्थानस्य संस्थानतः उक्ताकृतिविशेषापेक्षया नोतुल्यं भवति, ' एवं परिमंडले वि, एवं जाव हुंडे' एवंपूर्वोक्तरीत्यैव परिमण्डलमपि संस्थानं बोध्यम्, एवं च यथा समचतुरस्रसंस्थानमुक्तं तथैव न्यग्रोधपरिमण्डकमपि संस्थानं वक्तव्यम् न्यग्रोधो वटवृक्षस्तद्वत् परिमण्डलं नाभेरूपरिचतुरस्रलक्षणयुक्तम्, अधस्तदनुरूपं न भवति तस्मात्ममाणादीनतरं भवति, तथा च परिमण्डलसंस्थानं परिमण्डलस्य संस्थानस्य संस्थानतः उक्ताकृतिविशेषापेक्षया तुल्यं भवति, किन्तु परिमण्डलसंस्थानं परिसम्पूर्ण अवयव होते हैं। अपने अंगुल से यह एक सो आठ अंगुल ऊँचा होता है । तुल्य आरोहपरिणाहवाला होने के कारण ही यह सम होता है, तथा पूर्ण अवयववाला होने के कारण यह चतुरस्र होता है । 'समचउरंसे संठाणे समचउरंस संठाणवइरित्तस्स संठाणस्स संठाणओ नो तुल्ले' यह समचतुरस्त्र संस्थान समचतुरस्र संस्थान से भिन्न संस्थान के समान संस्थान की अपेक्षा से नहीं होता है । 'एवं परिमंडले बि, एवं जाव हुंडे' जिस प्रकार का कथन समचउरस्रसंस्थान के विषय में किया गया है, उसी प्रकार से न्यग्रोधपरिमण्डळ संस्थान के विषय में भी कथन जानना चाहिये, न्यग्रोध नाम वटवृक्ष का है, वृक्ष के जैसा जिस शरीर का आकार होता है - अर्थात् ऊपर का - नाभि से ऊपर का आकार फैला हुआ होता है और नीचे का आकार पतला होता है वह न्ययोधपरिमण्डल संस्थान है । तथाच - परिमण्डलसंस्थान संस्थान की अपेक्षा परि
પરિણાહ સમાન હોય છે-મવયા સપૂણુ હાય છે, પેાતાના આંગળ કરતાં આ ૮૦૦ આંગળ ઊંચુ' હાય છે. તુલ્ય મરાહે પરિણાહવાળું હાવાને કારણે જ તે સમ હાય છે, તથા પૂર્ણ અવયવવાળુ હોવાને કારણે તે यतुरस होय . " समचउरंसे संठाणे समचउरंस संठाणवइरित्तस्स संठाणरस संठाणओ नो तुल्ले” मा समयतुरस्र संस्थान, सभयतुरस्र संस्थान सिवाચના સ'સ્થાનની સાથે સસ્થાનની અપેક્ષાએ તુલ્ય હાતું નથી. एवं परिमंडले वि, एवं जाव हुंडे " नेवु उथन समयतुरस संस्थानना विषयभां કરવામાં આવ્યુ છે, એવુ' જ કથન ન્યગ્રોધ પરિમ`ડળ સંસ્થાનના વિષયમાં પશુ સમજવુ' ‘ગ્રોધ' એટલે વડનું ઝાડ આ વૃક્ષ જેવા જે શરીરના આકાર હાય છે-એટલે કે નાભિથી ઉપરને આકાર ફેલાયેલા અને નીચેના આકાર પાતળા હોય છે તેવા આકારવાળા શરી રને ન્યગ્રોધ પરિમંડળ સસ્થાનયુક્ત મહે
શ્રી ભગવતી સૂત્ર : ૧૧
