________________
प्रमेयचन्द्रिका टीका श० १३ उ०५ सू० १ नैरयिकाहारनिरूपणम्
७१९
"
,
टीका - चतुर्थीदेशके लोकस्वरूपस्योक्तत्वेन लोके च नारकादीनां सद्भा चेन नरकादि वक्तव्यतार्थे पश्चमादेशक मारमते 'नेरयियाणं भंते ' इत्यादि । 'नेरइयाणं भंते । किं सचिताहारा, अचिताहारा, मीसाहारा ? ' गौतमः पृच्छतिहे भदन्त ! नैरयकाः खलु किं सचित्ताहाराः ? किं वा अविताहाराः ? किंवा मिश्राहाराः - सचित्ताचिनाहारा भवन्ति ? भगवानाह - ' गोयमा ! नो सचित्ताहारा, अचित्ताद्वारा नो मीताहारा' हे गौतम! नैरयिकाः खलु नो सचिताहारा भवन्ति, नो वा मिश्राहाराः - सचित्ताचित्ताद्दारा भवन्ति, अपितु अचित्ताहाराः भवन्ति, ' एवं असुरकुमारा । पढमो नेरइयउद्देसओ निरवसेसो भाणियन्त्रो ' एवं नैरचिक वक्तव्यता
नेरइया णं भंते! किं सचित्ताहारा अचिसाहारा' इत्यादि ।
टीकार्य - चतुर्थ उद्देशक में लोक का स्वरूप कहा है, लोक में ही नारकादि को का सद्भाव है। इस कारण सूत्रकार ने नारकादिकों की वक्तव्यता के निमित्त इस पांचवें उद्देशक का कथन किया है। इसमें सर्वप्रथम गौतमने प्रभु से ऐसा पूछा है 'नेरइया णं भंते! किं सचित्ताहारा, अचिन्ताहारा, मीसाहारा ?' हे भदन्त ! नैरयिक सचिन्त आहारचाले हैं ? या अचित आहारवाले हैं ? या मिश्र आहार वाले हैं ? उत्तर में प्रभु कहते हैं - 'गोयमा' हे गौतम! 'नो सचिताहारा नो मीसाहारा' नैरयिक न सचिस आहारवाले हैं, न मिश्र आहारवाले हैं, किन्तु अचित्तआहारवाले हैं। 'एवं असुरकुमारा, पढ़मो नेरइय उद्दे सओ निरवसेसो भाणियव्वो' इसी प्रकार असुरकुमार भी न सचित्त
- नारानी वहुतव्यता
66
'नेरइयाणं भंते । किं सचित्ताहारा अचित्ताहारा" इत्याहि
ટીકા –ચેાથા ઉદ્દેશામાં લેાકના સ્વરૂપનું નિરૂપણ કરવામાં આવ્યું. લેકમાં જ નારકાદિના સદ્ભાવ હોય છે. આ પ્રકારના પહેલાના ઉદ્દેશક સાથેના સબંધને લીધે હવે સૂત્રકાર નારકાદિના આહારનું કથન કરે છે.
गौतम स्वाभीनो प्रश्न- “नेरइयाणं भते ! किं सचित्ताहारा, अचित्ताहारा, मी साहारा ?" हे भगवन् ! नार। सयित्त आहारवाणा छे ? अथित्त આહારવાળા છે? કે મિશ્ર આહારવાળા છે ?
भडावीर प्रलुनो उत्तर- " गोयमा ! नो सचित्ताहारा, अचित्ताहारा, नो मी साहारा " हे गौतम! नारी सचित्ताहारी पशु नथी, मिश्राहारी पशु नथी, परन्तु अभित्ताहारी ४ छे. " एवं असुरकुमारा, पढमो नेरक्ष्य उद्देओ निरवसेसो भाणियव्वो ” से प्रमाणे असुरकुमारी यषु सवित्ताहारी नथी,
શ્રી ભગવતી સૂત્ર : ૧૦