________________
भगवतीसूत्रे
,
-
ज्योतिष्के संख्येयविस्तृता एव विमानावासाः प्रतिपत्तव्याः किन्तु नवरं - पूर्वापेक्षया विशेषवत्र एका तेजोलेश्यैव वक्तव्या, वानव्यन्तरे तु लेश्याचतुष्टयमुक्तम्, तथा उत्पद्यन्तेषु - उत्पद्यन्ते पदोपलक्षितेषु वानव्यन्तरेषु असंज्ञिनः उत्पद्यते इत्युक्त मतु तन्निषेधो बोध्यः तथा च ज्योतिष्केषु असंज्ञिनो नोत्पद्यन्ते, एवं प्रज्ञप्तेषु प्रज्ञपदोपलक्षितेषु सत्ताविषयकेषु चात्र असंज्ञिनो न सन्ति, उत्पादाभावात् इति भावः । शेषं तदेव पूर्वोक्तवानव्यन्तरावासवदेव ज्योतिष्कावासेऽपि बोध्यम् । गौतमः पृच्छति - 'सोहम्मे णं भंते! कप्पे केवइया विमाणावाससयसहस्सा पण्णत्ता ? ' हे भदन्त ! सौधर्मे खलु कल्पे कियन्ति विमानावासशतसहस्राणि प्रज्ञप्तानि ? भगवानाह - 'गोयमा ! बत्तीसं विमाणावाससय सहस्सा सत्ताविषयक तीन आलापक कहना चाहिये । तथा च ' एगसट्टिभागं काऊण जोयणं' इत्यादि प्रमाण से ज्योतिष्क में संख्यातयोजनविस्तारवाले ही विमानावास जानना चाहिये । किन्तु पूर्वकथन की अपेक्षा इस कथन में यदि कोई विशेषता है तो वह ऐसी है कि यहां पर केवल एक तेजोलेश्या ही है, वानव्यन्तरो में चार लेश्याएँ हैं । तथा उत्पाद पदोपलक्षितवानव्यन्तरों में असंज्ञी उत्पन्न होते कहेगये हैं, यहाँ पर उनका निषेध कियागया है । अर्थात् ज्योतिषिकों में असंज्ञी उत्पन्न नहीं होते हैं। इसी प्रकार प्रज्ञप्तपदोपलक्षित इन ज्योतिष्कों में असंज्ञी जीव नहीं है क्योंकि इनका यहां उत्पाद ही नहीं होता है। बाकी का और सब कथन यहां पूर्वोक्तवानव्यन्तरावास की तरह से ही जानना चाहिये । अब गौतमस्वामी प्रभु से ऐसा पूछते हैं-'सोहम्मे णं भंते ! कप्पे केवइया विमाणावासस सहरसा पण्णत्ता' हे भदन्त ! सौधर्मकल्प में- कितने लाख विमाना" एगसट्टिभागं काऊण जोयणं " त्याहि स्थन અનુસાર ચૈાતિષિકાના વિમાનાવાસે સખ્યાત ચેાજનના વિસ્તારવાળા જ સમજવા વાનન્યન્તરાના થન કરતાં અહી એટલી જ વિશેષતા છે કે વાનભ્યન્તરામાં ચાર વેશ્યાએ હાય છે, પરન્તુ યૈાતિષિકામાં માત્ર તેોલેશ્યાના જ સદ્દભાવ હોય છે. વળી વાનન્યન્તરામાં અસજ્ઞી ઉત્પન્ન થાય છે, પરં'તુ જ્યેાતિષિકામાં અસ સીના ઉત્પાદ કહ્યો નથી ખાકીનુ' સમસ્ત કથન વાનન્યન્તરાના જેવુ' જ સમજવુ',
५३८
गौतम स्वामीनी प्रश्न- " सोहम्मेणं भंते! कप्पे केवइया विमाणावाससयसहस्सा पण्णत्ता" हे भगवन् ! साधर्म देवसभां डेंटला साथ विभानावास ह्या छे ? भडावीर प्रभुना उत्तर- " गोयमा ! बत्तीसं विमाणावा समय सहस्सा पण्णत्ता હું ગૌતમ ! સૌધમ કલ્પમાં ૩૨ લાખ વિમાનાવાસ કહ્યા છે.
શ્રી ભગવતી સૂત્ર : ૧૦
ܕܕ
