________________
३८०
भगवतीसूत्रे योगात्मानस्तु विशेषाधिकाः गतकषायाधैर्योगवद्भिरधिका भवन्तीत्यर्थः, वीर्यात्मनो विशेषाधिका अयोगिभिरधिका भवन्तीत्यर्थः अयोगिनां वीर्यत्वात् , किन्तु उपयोगद्रव्यदर्शनात्मानत्रयोऽपि परस्परापेक्षया तुल्या भवन्ति सर्वेषां सामान्यात्मरूपत्वात् , वीर्यात्मापेक्षया तु उपयोग द्रव्यदर्शनात्मानो विशेषाधिका भवन्ति, वीर्यात्मनां सिद्धानां च मिलितानामुपयोगाद्यात्मरूपत्वात् , तेषां च वीर्यात्मभ्यः सिद्धराशिनाऽधिकत्वात् , तथा चोक्तम्
"कोडीसहस्सपुहुत्तं जईण तो थोवियामो चरणाया। णाणायाऽणंतरणा, पडुच्च सिद्धे य सिद्धाओ ॥१॥ होन्ति कसायायाओऽणंतगुणा जेण ते सरागाणं । जोगाया भणियाओ, अयोगिवजाण तो अहिया ॥२॥ जे सेलेसिगयाण वि लद्धी वीरियं तो समहियाओ।
उवयोगदवियदंसणसवजियाणं ततो अहिया ॥३॥इति।। छाया-कोटीसहस्रपृथक्त्वम् यतिनस्ततः स्तोकाश्चरणात्मानः।
ज्ञानात्मानोऽनन्तगुणाः प्रतीत्य सिद्धं च सिद्धाः॥१॥ अपेक्षा अनन्तगुणित कहे गये हैं। इनकी अपेक्षा योगात्माएँ कषायरहित योगवालों से-विशेषाधिक हैं। अयोगियों की अपेक्षा-योगरहित जीपों कीअपेक्षा-वीर्यात्माएँ विशेषाधिक हैं। क्योंकि अयोगी वीर्यवान् होते हैं। किन्तु उपयोग, द्रव्य, एवं दर्शन ये तीनों भी आत्माएँ परस्पर किअपेक्षा से तुल्य हैं। क्योंकि इन सब में सामान्यरूप से आत्मरूपता हैं। परन्तु वीर्यात्मा की अपेक्षा उपयोगात्मा द्रव्यात्मा और दर्शनात्मा ये विशेषाधिक है यद्यपि वीर्यात्माओं में एवं सिद्धात्माओ में उपयोगा दिरूप आत्मरूपता होती हैं। परन्तु उपयोगादि आत्मरूपता वालों में वीर्यात्माओं की अपेक्षा सिद्धराशि को लेकर अधिकता कही गई है । સિદ્ધ કરતાં અનંત ગણું કહ્યા છે. કષાયાત્માઓ કરતાં ગાત્માઓ વિશેષાધિક છે અગીઓની અપેક્ષાઓ–ગરહિત છની અપેક્ષાએ વિર્યાત્માઓ વિશેષાધિક છે, કારણ કે અયોગી વીર્યવાન હોય છે"ઉપગાત્માઓ, દ્રવ્યા. ત્માએ અને દર્શનાત્માઓની સંખ્યા એક સરખી હોય છે, કારણ કે આ ત્રણેમાં સામાન્ય રૂપે આત્મરૂપતા છે. પરંતુ વીર્યાત્મા કરતાં ઉપયેગાત્માઓ, દ્રવ્યામાઓ અને દર્શનાત્માઓ વિશેષાધિક હોય છે જે કે વીર્યાત્માઓમાં અને સિદ્ધાત્માઓમાં ઉપયેગાદિરૂપ આત્મરૂપતા હોય છે, પરંતુ ઉપગાદિ આત્મરૂપતાવાળા વીર્યાત્માઓની અપેક્ષાએ જે અધિકતા દર્શાવી છે તે સિદ્ધરાશિની અપેક્ષાએ કહી છે. એજ વાત નીચેના સૂત્રપાઠમાં વ્યક્ત થઈ
શ્રી ભગવતી સૂત્ર : ૧૦
