________________
भगवतीसूत्रे गौतम ! भावदेवस्य अन्तरं जघन्येन अन्तर्मुहूर्त भवति, तथाहि-भावदेवश्च्युत्वाऽन्तर्मुहूर्तम् अन्यत्र तिर क्षु स्थित्वा पुनरपि भावदेवतया उत्पन्नः इत्येवं रीत्या जघन्येन अन्तर्मुहूर्तमुन्नेयम् , उत्कृष्टेन तु अन्तरम् . अनन्तं कालं वनस्पतिकाल. पर्यन्तं बोध्यम्॥ ___ अथाल्पबहुत्वद्वारमाह-'एएसि णं भंते ! भवियदव्वदेवाणं नरदेवाणं जाव भावदेवाणय कयरे कयरेहितो जाव विसेसाहिया वा ? ' हे भदन्त ! एतेषां खलु पूर्वोक्तानां भव्यद्रव्यदेवानां, नरदेवानां, यावत्-धर्मदेवानां, देवाधिदेवानां, भावदेवानां च मध्ये कतरे देवाः कतरेभ्यो देवेश्यो यावत्-स्तोका था, बहुका वा, तुल्या वा, विशेषाधिका वा सन्ति ? भगवानाह-'गोयमा! सव्वत्थोवा नरदेवा, अणतं कालं वणस्सइकालो' हे गौतम ! भावदेव का अन्तरकाल कम से कम एक अन्तर्मुहूर्त का होता है, और वह इस प्रकार से होता है कि भावदेव अपनी भावदेव के पर्याय को छोड़कर अन्तर्मुहूर्त तक अन्यत्र तिर्यश्च में स्थित हो जावे और फिर वहां से मरकर वह पुनः भावदेवरूप से उत्पन्न हो जावे इस रीति से यह जघन्य अन्तर अतर्मुहर्त का सध जाता है तथा उत्कृष्ट से अन्तर वनस्पतिकालपर्यन्त अनन्तकाल रूप होता है।
अब सूत्रकार अल्पबहुत्वद्वार का कथन करते हैं-इसमें गौतम ने प्रभु से ऐसा पूछा है-' एएसिणं भंते, भवियदव्यदेवाणं नरदेवाणं जाव भावदेवाण य कयरे कयरेहितो जाव विसेसाहिया वा' हे भदन्त ! इन पूर्वोक्त भव्यद्रव्यदेवों के, नरदेवों के यावत् धर्मदेवों के, और देवाधिदेवों के तथा भावदेवों के बीच में कौन देव किन देवों से यावत् स्तोक है ? कौन देव किन देवों से बहुत है ? कौन देव किन देवों के बराबर है ?
એક અંતર્મુહૂર્તને અને વધારેમાં વધારે વનસ્પતિ કાળ પર્યન્ત-અનંતકાળ રૂપ હોય છે. ભાદેવના જઘન્ય વિરહકાળનું સ્પષ્ટીકરણ આ પ્રમાણે છે–ધારે કે કઈ ભારદેવ પિતાની ભાવદેવ પર્યાય સંબંધી આયુસ્થિતિ પૂરી કરીને મનુષ્ય અથવા તિયચ રૂપે ઉત્પન્ન થઈ જાય છે, ત્યાં એક અંતમું. હૂર્ત કાળ રહીને ફરી ભાવદેવ રૂપે ઉત્પન્ન થઈ જાય છે તે એવી પરિસ્થિતિમાં એક અંતર્મુહૂર્ત પ્રમાણ જઘન્ય વિરહેમાળ ઘટિત થઈ જાય છે.
હવે સૂત્રકાર અલ્પબદ્વારનું કથન કરે છે–
गौतम स्वामीना प्रश्न-"एएसिणं भंते ! भवियदव्वदेवाणं नरदेवानं जाव भावदेवाण य कयरे कयरे हिंतो जाव विसेसाहिया वा?” 8 सावन् ! सव्यદ્રવ્યદેવ, નરદે, ધર્મદેવ, દેવાધિદેવ, અને ભાવ, આ પાંચ પ્રકારના દેવમાં કયા દે કયા દેથી અ૫પ્રમાણ છે? કયા દેવે કયા દેવે કરતાં
શ્રી ભગવતી સૂત્ર : ૧૦
