________________
प्रमेयचन्द्रिका टीका श० १२ उ०७ सू० २ जीवोत्पत्तिनिरूपणम् २६९ पादितः तथैव सनत्कुमारस्य द्वादशलक्षविमानावासेषु एकैकस्मिन् विमानावासे पृथिवीकायिकादितया एको जीवः असकृत्, अनन्तकृत्वो वा पूर्वमुत्पन्न इति प्रतिपत्तव्यम्, किन्तु सनत्कुमारावासे नो चैव खलु जीवो देवीतया उत्पद्यते, ईशानान्तेष्वेव देवस्थानेषु देव्यः उत्पद्यन्ते, सनत्कुमारादिषु पुनोत्पद्यन्ते देव्यः इति विशेषः। एवं-पूर्वोक्तरीत्या सर्वजीवा अपि सनत्कुमारावासेषु एकै कस्मिन् आवासे पृथिवीकायिकादिदेवान्ततया न तु देवीतया, असकृत् , अन. न्तकृत्वो वा पूर्वमुत्पन्नाः सन्ति, एवं-पूर्वोक्तरीत्या, यावत्-माहेन्द्रब्रह्मलान्तक शुक्रसहस्रारानतप्राणतेषु-एतेषामावासेषु एकैकस्मिन् आसे एको जीव: सजीवाश्च, अथवा-अनन्तकृत्वः पूर्वमुत्पन्नाः, एवं-पूर्वोक्तरीत्यैव आरणाच्यु से सनत्कुमार के १२लाख विमानावासों में एक र विमानावास में पृथिवीकायिकादिरूप से एक जीव अनेकबार अथवा अनन्तबार पहिले उत्पन्न हो चुका है ऐसा जानना चाहिये किन्तु णो चेवणं देवित्ताए-एवं सव्वजीवावि, एवं जाव आणयपाणएसु, एवं आरणच्चुएस्सु वि, सनत्कुमारावास में यह जीव देवीरूप से पूर्वोत्पन्न नहीं हुआ है क्यों कि ईशान तक के देवस्थानों में ही देवियां उत्पन्न होती हैं, सनत्कुमारादि कों में उत्पन्न नहीं होती हैं। इसी प्रकार से समस्तजीव भी सनत्कुमारावासों में एक एक आवास में पृथिवीकायिक आदि रूप से तथा देवरूप से ही अनेकवार अथवा अनन्तवार उत्पन्न हो चुके हैं-देवीरूप से नहीं। इसी प्रकार से माहेन्द्र, ब्रह्म, लान्तक, शुक्र, सहस्रार, आनत और प्रागत इनके आवासों में एक एक आवास के एक जीव और सर्वजीव पृथिवीकायि પૂર્વોત્પાદ કહેવામાં આવે છે, એ જ પ્રમાણે સનકુમારના બાર લાખ વિમાનાવાસમાંના પ્રત્યેક વિમાનાવાસમાં પૃવીકાયિક આદિ રૂપે એક જીવ પૂર્વે અનેકવાર અથવા અનંતવાર ઉત્પન્ન થઈ ચુકયો છે, એમ સમજવું પરંતુ “णो चेवणं देवित्ताए-एवं सव्व जीवा वि, एवं जाव आणयपाणएसु, एवं आरणच्चुएसु वि" सनामारावासमा मा ७१ वी ३२ जत्पन्न थय। नथी, २९५ કે ઈશાન ક૫ સુધીના દેવલોકમાં જ દેવીઓ ઉત્પન્ન થાય છે, સનસ્કુમાદિક દેવલોકમાં દેવીઓ ઉત્પન્ન થતી નથી એ જ પ્રમાણે સમસ્ત જીવે પણ બાર લાખ સનતકુમારાવાસમાંના પ્રત્યેક સનકુમારાવાસમાં (વિમાનાવાસમાં) પૃથ્વીકાયિક આદિ રૂપે તથા દેવ રૂપે અનેકવાર અથવા અનંતવાર પૂર્વે ઉત્પન્ન થઈ ચુક્યા છે. ત્યાં તેઓ દેવી રૂપે ઉત્પન્ન થયા નથી એ જ પ્રમાણે भाडेन्द्र, झ, elds, शु, ससार, मानत, भारत, આ કલ્પના જે વિમાનાવાસે છે તે વિમાનાવાસમાંના પ્રત્યેક વિમાનાવા
શ્રી ભગવતી સૂત્ર : ૧૦
