________________
૧૪
भगवती सूत्रे
दिएसु नत्थि' विकलेन्द्रियेषु पृथिवीकायिकादिषु च एकेन्द्रियादि चतुरिन्द्रिय पर्यन्तेषु असंज्ञिपश्चेन्द्रियेषु मनः पुद्गलपरिवर्ताः न सन्ति एकेन्द्रियाणामपि जीवानाम् इन्द्रियासम्पूर्णत्वात् मनोवृत्तेरभावाच्च तेष्वपि मनःपुद्गलपरावतः न सन्ति 'इपोगल परियट्टा एवं चेव' वचः पुद्गलपरिवर्ताः एवमेव पूर्वोक्ततैजसादिपुद्गल परिवर्तवत्सर्वेषु नैरयिकादिजीवेषु वक्तव्याः किन्तु - नवरं पगिदिएस नत्थि भणितव्वा' नवरं - विशेषस्त्वत्र एकेन्द्रियेषु वनोयोगाभावात् वचः पुद्गलपरिवर्तन सन्तीति भणितव्यम् इति भावः । 'आणापाणुपोग्गल परियट्टा सन्वत्थ एकोरिया जाव वैमाणियरस वेमाणियत्ते' आनप्राणपुद्गलपरिवर्ताः सर्वत्र नैरयिकादिचतुर्विंशतिदण्डकपदप्रतिपाद्येषु जीवेषु एकोत्तरका:- जघन्येन एको वा, असंख्यात या अनंत तक होनहार हैं। 'विंगलिदिएस नत्थि ' पृथिवीकायिकादिक एकेन्द्रियों में, तथा द्विइन्द्रिय, तेइन्द्रिय और चौइन्द्रिय इन विकलेन्द्रिय जीवों में, एवं असंज्ञि पञ्चेन्द्रियजीवों में मनःपुलपरिर्त नहीं है । एकेन्द्रिय जीवों में भी इन्द्रियोंकी असंपूर्णता होने से एवं मनोवृत्ति का अभाव होने से इन में भी मनःपुलपरिवर्त नहीं है। 'वइपोग्गलपरियडा एवं चेव' वचःपुद्गलपरिवर्त पूर्वोक्त तेजसादि पुद्गलपरिवर्त की तरह समस्त नैरयिकादि जीवों में कहना चाहिये, किन्तु 'नवरं एर्गिदिसु नत्थि भणियच्चा' एकेन्द्रिय जीवों में बचोयोग के अभाव से बचःपुद्गलपरिवर्त नहीं है ऐसा कहना चाहिये. 'आणापाणुपोग्गल परियहा सव्वत्थ एकोत्तरिया जाव वेमाणियस्स वेमाणियते' आनप्राणपुद्गल परिवर्त नैरधिकादि चतुर्विंशति दण्डक
66
विंगलिदिएस नत्थि " पृथ्वी डायिक याहि येडेन्द्रिय लवासां तथा દ્વીન્દ્રિય, ત્રીન્દ્રિય અને ચતુરિન્દ્રિયરૂપ વિકલેન્દ્રિય જીવામાં અને અસ'ની પંચેન્દ્રિય જીવામાં મનઃપુદ્ગલપરવના અભાવ હોય છે. એકેન્દ્રિય જીવામાં પણ ઈન્દ્રિયાની અસ`પૂર્ણતા અને મનેાવૃત્તિને અભાવ હાવાથી મનઃપુદ્ગલ પરિવત ના સદ્ભાવ હોતા નથી.
""
वइ पोम्गलपरियट्टा एवं चेव " समस्त नारअहि वोमांस - ગ૩પરિવતની જેમ વચ:પુદ્ગલપરિવતના પણ સદ્ભાવ સમજવા જોઇએ. પરન્તુ " नवरं पगिदिए नत्थि भाणियव्वा " येडेन्द्रिय कामां वागूयोगा અભાવ હાય છે, તે કારણે તે જીવેામાં વચઃપુદ્ગલપરિવર્તન પણ અભાવ ४. “ आणापाणुयोग्गल परियट्टा सम्वत्थ एकोत्तरिया जाव बेमाणियरस वैमाणियत्ते " नाराहि यावीश हरड़ना वामां मोनप्राश युगल प
-
શ્રી ભગવતી સૂત્ર : ૧૦
