________________
५६
भगवतीसूत्रे
बेयणा- दुक्खा, सुहा, अदुक्खमसुहा' पुनस्त्रिविधा वेदना दुःखा, सुखा, अदुःखाSसुखाच । तत्र सर्वे त्रिविधामपि वेदनां वेदयन्ति, सातासात - सुखदुःखयोश्चायं विभेदः - सातासाते - अनुक्रमेणोदय प्राप्तानां वेदनीय कर्मपुद्गलानामनुभवरूपे, सुखदुःखे तु परोदीर्यमाण वेदनीयानुभवरूपे बोध्ये । एवं- ' दुविहा वेयण-अच्युत्रगमिया, उच्चकमिया' पुनर्द्विविधा वेदना - आभ्युपगमिकी, औपक्रमिकीच, तत्र आभ्युपगमिकी सा उच्यते-या स्वयमभ्युपगम्य वेद्यते यथा साधवः केशलुश्च नातापनादिभिर्वेदयन्ति, औपक्रमिकीतु वेदना स्वयमुदीर्णस्य उदीरणाकरणेन चोदयमुहैं । 'तिविहा वेयणा दुक्खा, सुहा, अदुक्खमसुहा' तथा दुःख, सुख एवं अदुःखासुख. इस तरह से भी वेदना तीन प्रकार की है। समस्त संसारी जीव इस त्रिविध वेदना को भागते रहते हैं । सातासात और सुखदुःख में यह भेद है कि अनुक्रम से उदय प्राप्त वेदनीय कर्मपुद्गलों का सातासात रूप कर्मपुद्गलों का जो अनुभव है वह सातासात वेदना है । तथा पर के द्वारा उदीर्णमाण वेदनीय का जो अनुभव है वह सुखदु:ख वेदना है । ' एवं दुविहा वेपणा अन्भुवगमिया, उवक्कमिया' तथा वेदना इस प्रकार से भी दो प्रकार की है - एक आभ्युपगमिकी और दूसरी औपक्रमिकी. जो वेदना स्वयं उत्पन्न करके अनुभव की जाती है वह आभ्युपगमिकी वेदना है - जैसे साधुजन केशलुञ्चन आतापन आदि द्वारा वंदना उत्पन्न करके भोगते हैं । उदीरणाकरण के द्वारा उदय में लाये गये कर्मका भोगना इसका नाम औपक्रमिकी वेदना है। इस तिविहा वेयणा - दुःक्खा, सुहा, अदुक्खमसुहा" वेहनना या ऋणु प्रहारे। પશુ છે–(૧) દુઃખ, (૨) સુખ અને અન્નુઃખાસુખ, સમસ્ત સંસારી જીવ આ ત્રિવિધ વેદનાને ભાગવ્યા કરે છે.
66
સાતાસાત અને સુખદુઃખમાં આ પ્રમાણે ભેદ રહેલેા છે-અનુક્રમે ઉદય પ્રાસ વેદનીયકમ પુદ્ગલેાના જે સાતાસાતરૂપ અનુભવ થાય છે તેને સાતાસાત વેદના કહે છે. તથા અન્યના દ્વારા ઉીણું માણુ વેદનીયને જે અનુભવ છે, તે અનુભવને સુખદુઃખરૂપે એળખવામાં આવે છે.
" एवं दुविहा वेयणा - अब्भुवगमिया, उवकमिया " तथा वेहनाना या प्रमाणे ये प्रकार है- (१) आल्युपगाभिट्टी, अने (२) खोपडे मिट्टी.
જે વેદના-પેાતાની જાતે જ ઉત્પન્ન કરીને વેઢવામાં આવે છે, વેદનાને આલ્યુપગમિકી વેદના કહે છે. જેમ કે સાધુએ કેશલુ'ચન, આતાપના આદિ દ્વારા વેદના ઉત્પન્ન કરીને તેને ભાગવતા હોય છે. ઉદીરણાકરણ દ્વારા ઉયમાં લાવીને, જે કર્મીનુ વેદન કરવામાં આવે છે, તે કમ`વેદનને ઔષક્રમિકી વેદના
શ્રી ભગવતી સૂત્ર : ૯
