________________
४६२
____भगवतीस्त्रे वा, रात्रे वा पौरुषी भवति, तदा खलु द्वाविंशतिशतभागमुहूर्तमागेन परिवर्द्ध माना परिवर्द्ध माना उत्कर्षिका अर्द्ध'पञ्चममुहूर्ता दिवसस्य वा, रात्रे वा पौरुषी भवति । कदा खलु भदन्त ! उत्कर्षिका अर्द्धपश्चममुहूर्ता दिवसस्य वा, रात्रे व पौरुषी भवति? कदा वा जघन्यिका त्रिमुहूर्ता दिवसस्य वा, रात्रे वा पौरुषी भवति ? मुदर्शन ! यदा खलु उत्कृष्टः अष्टादशमुहूर्तों दिवसो भवति, जघन्यिका द्वादशमुहूर्ता रात्रिभवति, तदा खलु उत्कर्षिका अपञ्चममुहूर्ता दिवसस्य पौरुषी भवति, जयन्यिका त्रिमुहूर्ता राज पौरुषी भवति, यदा खलु उत्कर्षिका अष्टादशमुहूर्तिका रनिर्भवति, जघन्यको द्वादशमुहूर्तों दिवसो भवति, तदा खलु उत्कर्षिका अर्द्धपश्चममुहर्ता रात्रेः पौरुषी भवति, जघन्यिका त्रिमुहूर्ता दिवसस्य पौरुषी भवति । कदा खलु भदन्त ! उत्कृष्टक: अष्टादशमुहूत्तों दिवसो भवति ? जघन्यिका द्वादशमुहर्ता रात्रि भवति ? कदा वा उत्कृष्टिका अष्टादशमुहूर्ता रात्रि भवति, जघन्यको द्वादशमुहूतों दिवसो भवति ? सुदर्शन ! आषाढपूर्णिमायाम् उत्कृष्टकः अष्टादशमुहूत्तों दिवसो भवति, जघन्यिका द्वादशमुहूर्त्ता रात्रि भवति, पौषस्य पौर्णिमायां खलु उत्कृष्टका अष्टादशमुहूर्तिका रात्रि भवति, जघन्यका द्वादशमुहूर्तको दिवसो भवति । अस्ति खलु भदन्त ! दिवसाश्च, रात्रयश्च समाश्चैव भवन्ति ? हन्त, अस्ति, कदा खलु भदन्त ! दिवसाश्च रात्रयश्च समाश्चैव भवन्ति ? सुदर्शन ! चैत्रा. शिवनपूर्णिमयोः खलु अत्र खलु दिवसाश्च रात्रयश्च समाएव भवन्ति, पञ्चदशमुहूत्तों दिवसः, पञ्चदशमुहूर्ता रात्रि भवति, चतुर्भागमुहूर्तभागोना चतुर्मुहूर्त्ता दिवसस्य चा, रात्रे वा पौरुषी भवति, सोऽसौ प्रमाणकालः ॥१० २॥
टीका- पूर्व कालस्य चातुर्विध्य प्रोक्तम् , सम्पति तं प्रथमं प्रमाणकाल. माह-'से किं तं पमाणकाले' इत्यादि, गौतमः पृच्छति-'से किं तं पमाणकाले'
प्रमाणकालवक्तव्यता
से कि तं पमाणकाले' इत्यादि। टीकार्थ-पहिले काल के चार भेद प्रकट किये जा चुके हैं । उनमें से अब सुत्रकार इस मुत्र द्वारा पहिले प्रमाण काल का कथन करते हैं। इसमें सुदर्शन ने प्रभु से ऐसा पूछा है-' से कितं पमाणकाले? हे भदन्त!
પ્રમાણુકાળવક્તવ્યતા ટીકાર્ય–આનાથી પહેલાના સૂત્રમાં કાળના ચાર ભેદ બતાવવામાં આવ્યા છે હવે સત્રકાર આ સૂત્રમાં કાળના પ્રથમ ભેદ રૂપ પ્રમાણુકાળનું પ્રતિપાદન કરે છે. આ વિષયને અનુલક્ષીને સુદર્શન શેઠ મહાવીર પ્રભુને એ પ્રશ્ન
छ8-" से किंत पमाणकाले ?" 8 लगवन् ! प्रणाम अनु. २१३५ કહ્યું છે? એટલે કે પ્રમાણુકાળ કેટલા પ્રકારને કહ્યો છે?
શ્રી ભગવતી સૂત્ર: ૯
