________________
७४६
भगवतीसूत्रे तिसु वा चउसु वा होज्जा' हे गौतम ! स समुत्पन्नावधिज्ञानी त्रिषु वा ज्ञानेषु चतुषु वा ज्ञानेषु भवेत् , तत्रावधिज्ञानस्य मतिश्रुतज्ञानाविनाभूतत्वात् प्रस्तुतावधिज्ञानी त्रिषु ज्ञानेषु भवेत् किन्तु मतिश्रुतमनःपर्यवज्ञानिनो जीवस्यावधिज्ञानोत्पत्तौ ज्ञानचतुष्टयसभावात् प्रस्तुतावधिज्ञानी चतुषु ज्ञानेषु भवेदिति भावः। तत्र 'तिसु होज्जमाणे आभिणिबोहियनाण-सुयनाण-ओहिनाणेसु होज्जा' त्रिषु ज्ञानेषु भवन् अवधिज्ञानी त्रिषु आभिनिबोधिकज्ञान-श्रुतज्ञाना-ऽवधिज्ञानेषु भवेत्, अथ च 'चउसु होज्जमाणे आभिणिबोहियनाण-सुयनाण-ओहिनाण-मणपज्जवनाणेसु होज्जा' चतुषु ज्ञानेषु भवन् अवधिज्ञानी आभिनिवोधिकज्ञान-श्रुतज्ञाना-वधिज्ञान मनःपर्यवज्ञानेषु भवेत् । गौतमः पृच्छति-' सेणं भंते । किं सजोगी होज्जा, हैं-(गोयमा!) हे गौतम ! वह उत्पन्नावधिज्ञानी जीव (तिसु वा चउत्सु वा होजा) तीन ज्ञानों में या चार ज्ञानों में वर्तमान होता है। अवधिज्ञान, मतिज्ञान और श्रुतज्ञान, के विना होता नहीं है इसलिये मतिश्रुतज्ञान अविनाभावी होने से वह अवधिज्ञानी तीन ज्ञानों में होता है ऐसा कहा गया है। तथा मतिज्ञानी, श्रुतज्ञानी और मनः पर्यवज्ञानी जीव के अवधिज्ञान की उत्पत्ति होती है-इस अपेक्षा चोर ज्ञान का सद्भाव होने से प्रस्तुत अवधिज्ञानी चार ज्ञानों में होता है ऐसा कहा गया है। यही बात-(तिसु होज्जमाणे आभिणियोहियनाण, सुयनाण ओहिनाणेसु होज्जा, चउसु आभिणियोहियनाण, सुयनाण-ओहिनाण -मणपज्जवनाणेप्नु होज्जा) इन सूत्रों द्वारा पुष्ट की गई है। ___ अब गौतम प्रभु से ऐसा पूछते हैं-(से णं भंते ! किं सजोगी होज्जा, अजोगी होज्जा) हे भदन्त ! वह उत्पन्नावधिज्ञानी जीव क्या
(तिसु वा चउसु वा होज्जा ) त्रय सानायी गया यार ज्ञानाथी युत હોય છે. મતિજ્ઞાન અને શ્રતજ્ઞાનના સદ્દભાવ વિના અવધિજ્ઞાન સંભવી શકતું નથી. તેથી તે અવધિજ્ઞાનીમાં ત્રણ જ્ઞાનને સદૂભાવ કહ્યો છે. તથા મતિજ્ઞાની, શ્રતજ્ઞાની અને મને પર્યાવજ્ઞાની જીવને અવધિજ્ઞાનની ઉત્પત્તિ થાય છે. આ કથનની અપેક્ષાએ અવધિક્ષાની જીવમાં ચાર જ્ઞાનને પણ સદભાવ કહ્યો છે. से पातने सूत्रारे (तिसु होज्जमाणे आमिणिबोहियनाण, सुयनाण, ओहि. नाणेसु होज्जा, चउसु होज्जमाणे आभिणिबोहियनाण, सुयनाण, ओहिनाण मणपज्जवनाणेसु होज्जा ) मा सूत्रपा द्वारा पुष्ट री छ.
गौतम स्वाभानी प्रश-(से णं भंते ! किं सजोगी होज्जा, अजोगी होजा ?" ई महत! a पन्नावधिज्ञानी ०१ शुं सयासी डाय छ । અગી હોય છે ?
श्री भगवती सूत्र : ७