________________
प्रमेयचन्द्रिका टी० श० ८ ३० ९ ० ३ प्रयोगबन्धनिरूपणम्
२०३
[
तत्र आलाप्यते आलीनं क्रियते एभिरित्यालापनानि रज्ज्वादीनि तैस्तृणादीनां बन्धः आलापनबन्धः १, एवम् द्रव्यस्य द्रव्यान्तरेण श्लेषादिना आलीनीकरणरूपोबन्धः आलीनबन्धः २, तथा सरीरबंधे ' इति समुद्घाते सति विस्तारितसंकोचितजीवप्रदेश सम्बन्धविशेषणवशात् तैजसादिशरीरप्रदेशानां सम्बन्ध विशेषः शरीरबन्धः केचित्तु तत्र शरीरिणः समुद्घाते विक्षिप्तजीवमदेशानां संकोचने बन्धः शरीरबन्ध इति मन्यन्ते ३, 'सरीरम्प भगवंचे ' इति, एवं शरीरस्य औदारिकादेः प्रयोगेण वीर्यान्तरायक्षयोपशमादि जनितव्यापारेण बन्धः तत्पुद्गलोपादानं, शरीररूपस्य वा प्रयोगस्य बन्धः शरीरमयोगबन्ध इत्यर्थः ४ । गौतमः पृच्छति - ' से किं तं आलावणबंधे ? ' हे भदन्त ! अथ कः कतिविधः स आलापनबन्धः प्रज्ञप्तः ? बंध और शरीर प्रयोगवध रस्सी आदि द्वारा जो तृण आदि घास वगैरह का बांधना है, वह आलापनबंध है । एक द्रव्य का दूसरे द्रव्य के साथ जो इलरूपमें बंध होता है वह आलीनबंध है । समुद्घात अवस्था में विस्तारित और संकोचित जीवप्रदेशों के संबंधवश से तैजसादि शरीरप्रदेशों का जो संबंधविशेष है वह शरीर बंध है । अथवा कोई ऐसा भी मानते हैं कि समुद्घात करने पर वे विक्षिप्त जीव प्रदेशों को संकुचित करने में जो बंध है वह शरीरि बंध है । ' सरीरप्पओगव घे' औदारिक आदि शरीर के प्रयोग से वीर्यान्तराय के क्षयोपशमादि से जनित व्यापार से- शरीर पुद्गलों को ग्रहण करने रूप जो बंध है वह शरीरप्रयोगबन्ध है । अथवा शरीररूप प्रयोग का जो बंध है वह शरीप्रयोगबंध है। अब गौतमस्वामी प्रभु से ऐसा पूछते हैं - ( से किं तं ઢોરી આદિ વડે જે ઘાસ આદિને ખાંધવું તેનું નામ અલાન બંધ છે. એક દ્રવ્યના બીજા દ્રવ્યની સાથે જે શ્ર્લેષરૂપે મધ થાય છે, તેનું નામ આલીન અંધ છે. સમુદ્દાત અવસ્થામાં વિસ્તારિત અને સ`કેાચિત જીવ પ્રદેશોના સખ’ધને કારણે તૈજસ આદિ શરીર પ્રદેશોના જે સબધ વિશેષ છે, તેનું નામ શરીર‘ધ છે. અથવા કેાઇ એવું પણ માને છે કે સમુદ્દાત કરવામાં આવે ત્યારે અમુક જીવ પ્રદેશને સકુચિત કરવામાં જે બંધ થાય છે, તે અને શરીરમધ કહે છે. ( सरीरप्प ओग ) मोहारिक आदि शरीरमा प्रयोगथी વીન્તરાયના ક્ષયે પશમ આદિ દ્વારા જનિત વ્યાપારથી-શરીરપુદ્ગલાને ગ્રહણ કરવા રૂપ જે બંધ થાય છે, તેને શરીર પ્રયાગ મધ કહે છે. અથવા શરીર રૂપ પ્રયાગાના જે ખધ છે તેનું નામ શરીર પ્રયાગ અધ છે.
હવે સૂત્રકાર આલાપન બંધ આદિનું વિસ્તારપૂર્વક સમજાવે છે. गौतमस्वाभीना प्रश्न - ( सेकित' आलावणबधे ? ) हे लहन्त ! भासायन
श्री भगवती सूत्र : ৩
