________________
८४
भगवतीसूत्र एवम् द्वीन्द्रियप्रयोगपरिणतपुद्गलवदेव यावत्-त्रीन्द्रियमयोगपरिणताः पद्गलाः घ्राण-रसन-स्पर्श न-रूपत्रीन्द्रियप्रयोगपरिणता एव भवन्ति, तथा चतुरिन्द्रियाःचक्षुर्घाणरसनस्पर्श नरूपचतुरिन्द्रियप्रयोगपरिणताः पुद्गलाः चतुरिन्द्रियप्रयोगपरिणता एव भवन्ति, ‘णवरं एक्केक्कं इंदियं वड्ढेयव्यं' नवरम् विशेष उत्तरोत्तरम् एकैमिन्द्रियं घ्राणादिरूपं वर्द्धयितव्यम् , 'जाव अपज्जत्तरयणप्पभापुढविनेरइयपंचिंदियपओगपरिणया ते मोइंदिय-चक्खिदिय-घाणिदिय-जिभिदियफासिंदियपओगपरिणया' यावद्- ये अपर्याप्तकारत्नप्रभापृथिवीनैरयिकपश्चन्द्रियप्रयोगपरिणताः खलु पुद्गलाः प्रज्ञप्तास्ते श्रोत्रेन्द्रिय-चक्षुरिन्द्रियद्वीन्द्रियपयोग परीणत पुद्गलोंकी तरहसे ही यावत्-त्रीन्द्रियजीवोंकी तीन इन्द्रियोंके प्रयोगसे परिणतपुद्गल घ्राण, रसन, स्पर्श नरूप त्रीन्द्रिय प्रयोगपरीणत ही हुआ करते हैं। तथा चक्षु, घ्राण, रसन, स्पर्शनरूप चतुरीन्द्रियप्रयोगपरीणतपुद्गल चतुरिन्द्रियप्रयोगपरिणत ही होते हैं 'णवरं एक्केक्कं इंदियं वढेयव्व' यहांपर विशेषता केवल इतनी ही है कि इनमें एक एक इन्द्रियकी वृद्धि करनी चाहिये अर्थात् ते इन्द्रिय जीवोंमें घ्राण की और चौइन्द्रिय जीवोंमें चक्षुइन्द्रियकी अधिकता करलेनी चाहिये । 'जाव अपज्जत्ता रयणप्पभापुढवी नेरइयपंचिंदियपओगपरिणया ते सोइंदियचक्खिदियघाणिदियफासिदियपओगपरिणया' यावत्-जो पुद्गल अपर्याप्तक रत्नप्रभापृथिवीगत नारककी पचेन्द्रियोंके प्रयोग से परिणत हुए कहे गये है वे श्रोत्रेन्द्रिय, चक्षुइन्द्रिय, घ्राणेन्द्रिय, जिह्वाइन्द्रिय, स्पर्शन पति य छ. 'एवं जाव चउरिदिया' में प्रभारी श्रीन्द्रिय वानी ] ઈન્દ્રિયેના પ્રયોગથી પરિણત પુદગલે ધ્રાણેન્દ્રિય, રસનેન્દ્રિય અને સ્પર્શેન્દ્રિય પ્રયોગપરિણત હોય છે અને ચતુરિન્દ્રિય જીવની ચાર ઈન્દ્રિયના પ્રયોગથી પરિણત પુદગલે ચક્ષુ, ધ્રાણુ, રસને અને સ્પર્શન, આ ચાર ઇન્દ્રિયોના પ્રયોગથી પરિણત હોય છે. કીરિદ્ર કરતાં ત્રીદ્રિય અને ચતુરિન્દ્રિય જીવોમાં એટલી જ વિશેષતા છે કે દ્વીન્દ્રિય છ કરતાં ત્રીન્દ્રિયમાં એક ઇન્દ્રિય-ધ્રાણેન્દ્રિય વધારે હોય છે અને ચતુરિન્દ્રિય જીવોમાં यक्षुन्द्रिय भने नाणेन्द्रिय पधारे डाय छे. मे पात सूत्रधारे ‘णवर एक्केक्कं इंदियं वडढेयवं' २मा सूत्रांश ६ ट छे.
''जाव अपज्जत्ता रयणप्पभा पुढवी नेरइय पंचिंदियपओगपरिणया ते सोइंदिय - चक्खिदिय-घाणिदिय - जिभिदिय - फासिदिय पओगपरिणया' જે પુદગલો અપર્યાપક રત્નપ્રભા પૃથ્વીના નારકની પચેન્દ્રિયોના પ્રગથી પરિશુત થયેલા
श्री. भगवती सूत्र :
