________________
ममेयचन्द्रिका टीका श.८ उ.२ सू.५ ज्ञानभेदनिरूपणम् पर्यवज्ञानिनो भवन्ति, एकज्ञानिनः केवलज्ञानिनो भवन्ति, एवं व्यज्ञानिना मनुष्याः केचन द्वयज्ञानिनः, केचन व्यज्ञानिना भवन्ति, तत्र द्वयज्ञानिनो मत्यज्ञानिनः श्रुताज्ञानिनः, व्यज्ञानिनस्तु मत्यज्ञानिनः, श्रुताज्ञानिनः विभङ्गज्ञानिनश्च भवन्ति, इत्यभिप्रायः, 'वाणमंतरा जहा नेरइया' वानव्यन्तराः पिशाचभूत-यक्ष-राक्षस किन्नर-किंपुरिस-महोरग-गन्धर्वा अष्टौ देवाः यथा नैरयिकाः प्रतिपादितास्तथैवावसेयाः, तथाच नैरयिकवत् वानव्यन्तरा अपि नियमात् त्रिज्ञानिनः, भजनया च त्र्यज्ञानिनो भवन्ति, केचन द्वयज्ञानिनः, केचन व्यज्ञानिन इत्यर्थः 'जोइसियवेमाणियाणं तिनि नाणा, तिन्नि अन्नाणा नियमा' ज्योतिषिकवैमानिकानां नियमात् त्रीणि ज्ञानानि भवन्ति, त्रीणि अज्ञानानि नियमतो भवचारज्ञानवालोंमें मतिज्ञान, श्रतज्ञान, अवधिज्ञान और मनःपर्यवज्ञानवाले होते हैं और एकज्ञानवालोंमें सिर्फ केवलज्ञानवाले होते हैं। इसी तरहसे कितनेक मनुष्य दो अज्ञानवाले होते हैं और कितनेक मनुष्य तीन अज्ञानवाले होते हैं। दो अज्ञानवालोंमें मत्यज्ञानी और श्रुताजानी होते हैं और तीन अज्ञानवालोंमें मत्यज्ञानी श्रुताज्ञानी और विभंगज्ञानी होते हैं । 'वाणमंतरा जहा नेरइया' वानव्यन्तरपिशाच, भूत, राक्षस, किन्नर, किंपुरुष, महोरग, गंधर्व ये आठ जिस तरहसे नैरयिक जीवोंका कथन किया गया है ज्ञानी और अज्ञानीको लेकर उसी तरहसे तीनज्ञानवाले और भजनासे तीन अज्ञानवाले होते हैं ऐसा जानना चाहिये । अर्थात् कितनेक वानव्यन्तर दो अज्ञानवाले होते हैं और कितनेक वानव्यन्तरदेव तीन अज्ञानवाले होते हैं । 'जोसियवेमाणिया णं तिन्नि नाणा तिनि अन्नाणा नियमा' ज्योतिषिकदेव और वैमानिकदेव नियमसे तीनज्ञानवाले और नियमसे तीन अज्ञानवाले होते हैं । तथाच અવધિજ્ઞાન અને મનઃ પર્યવ જ્ઞાનવાળા હોય છે. એક જ્ઞાનવાળામાં ફક્ત કેવળજ્ઞાનવાળા હોય છે. એ જ રીતે કેટલાક મનુષ્ય મત્યજ્ઞાની અને શ્રુતારાની એમ બે અજ્ઞાનવાળા, અને કેટલાક મનુષ્ય મત્યજ્ઞાની શ્રુતજ્ઞાની અને વિર્ભાગજ્ઞાની એ ત્રણ અજ્ઞાનવાળા હેય छे. 'वाणमंतरा जहा नेरइया' पानव्य त२, पिशाय, भूत, राक्षस, निर, पुरुष, મહેરગ, ગંધર્વ એ આઠ જે રીતે નૈરયિક જીવોનું કથન કરેલ છે એ જ રીતે ત્રણ જ્ઞાનવાળા અને ભજનાથી ત્રણ એજ્ઞાનવાળા હોય છે. અર્થાત– કેટલાક વાનયંતર બે अज्ञानाशाय छे सन १८९४ पानण्यात य अज्ञानवाणा होय छे. जोडसिय वेमाणिया णं तिम्नि नाणा तिन्नि अनाणा नियमायोतिषियमाने मानिहा નિયમથી ત્રણ જ્ઞાનવાળા અને ત્રણ અજ્ઞાનવાળાં કહ્યાં છે. તેમજ ચંદ્રાદિક તિષિકદેવ
श्री. भगवती सूत्र :
